Trudi Noordermeer was tot oktober 2022 hoofdbibliothecaris Bibliotheek & Archief van de Universiteit Antwerpen.
De universiteit bezit verschillende collecties prenten. Zij vormen een rijke bron voor verschillende soorten onderzoek zoals stadsgeschiedenis, kunstgeschiedenis, iconografie, religiegeschiedenis, volksdevotie, digital humanities en materiaalkunde.
De afdeling Bijzondere Collecties beheert het Prentenkabinet van de universiteit; een collectie die haar oorsprong vond in de jaren ´20 van de 20ste eeuw. De kunstminnende jezuïet Ferdinand Peeters had het idee om prenten over Antwerpen te verzamelen, met als doel om ze te presenteren in de gangen en kantoren in het Hof van Liere - om een goede indruk te maken op bezoekers. Hij sprak zijn brede netwerk aan en vergaarde ongeveer 1.350 prenten in diverse technieken over Antwerpen van de 15de tot de 20ste eeuw. Deze collectie is fantastisch voor al wie zich interesseert in de iconografie van de oude stad, met name de haven en de buurt daarrond vormen een belangrijk thema. Dit sloot namelijk aan bij de economische invalshoek van de Sint-Ignatius Handelshogeschool die zich vanaf 1932 in het Hof van Liere zou bevinden.
Daarnaast werden er in een recenter verleden ook nog prenten verworven. Professor Alfons K.L. Thijs werkte jarenlang bij het departement Geschiedenis en verzamelde volksboekjes, handschriften, bedevaartvaantjes en devotieprenten. Na zijn overlijden in 2014 verwierf de Universiteitsbibliotheek de collectie (devotie)prenten uit zijn nalatenschap. Deze worden bewaard in de Bibliotheek van het Ruusbroecgenootschap, en de collectie zelf is volledig gedigitaliseerd en online doorzoekbaar.
Deze ‘Collectie Thijs’ sluit perfect aan bij de ruim 40.000 devotieprenten die het Ruusbroecgenootschap al bezat. Het is deze omvangrijke en unieke set prenten die momenteel wordt beschreven en gedigitaliseerd, volgens de nu heersende internationale standaarden zodat onderzoek en onderlinge uitwisseling gefaciliteerd worden.
Op alle collecties wordt de IIIF-standaard (International Image Interoperability Framework) toegepast waardoor het onder meer mogelijk wordt om de prenten te vergelijken met prenten die zich elders in de wereld in digitale collecties bevinden. Het project laat ook zien hoe wij als catalografen en erfgoedzorgers blijven evolueren en nieuwe onderzoekstendensen in ons werk incorporeren.
De door mij gekozen afbeelding toont de devotieprent ‘Jan Clement en andere pelgrims worden genezen door Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel’, gedrukt in zwart-wit en voorzien van kleur door stukjes metaalfolie. Het is een voorbeeld van plaatsgebonden devotie, een belangrijke focus in de Collectie Thijs. De prent werd vermoedelijk na 1693 gepubliceerd door Engelbert Hillens.
[Jan Clement en andere pelgrims worden genezen door Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel], Antwerpen: Engelbert Hillens, na 1693.
Universiteitsbibliotheek Antwerpen, Collectie Thijs, nr. 720.
Meer lezen?
- A. Thijs, Komt pelgrims, komt hier: devotioneel drukwerk voor bedevaartplaatsen in Vlaanderen en Brabant (1500-1850). Leuven: Peeters, 2020.