Nieuws

De zomer ligt al even achter ons, en daarmee ook onze tweede meetperiode. In juli en augustus werd er op 211 locaties in Antwerpen, Gent en Leuven belangrijke objectieve data verzameld over de geluidsniveaus. Voor deze periode, die samenviel met de zomervakantie, stelden we ons de vraag of de geluidsniveaus in de zomer lager liggen dan tijdens het schooljaar.

Het antwoord is: ja, maar met kanttekeningen.

Uit de metingen blijkt dat de geluidsniveaus in de zomer gemiddeld lager zijn: Antwerpen noteerde een daling van 3 dBA, Gent 5 dBA en Leuven 4 dBA in vergelijking met de eerste meetperiode. Overdag zijn de geluidsniveaus duidelijk afgenomen, 's nachts zijn de verschillen minder uitgesproken.

Deze trends zijn ook zichtbaar in de individuele meetpunten. Zo registreerde het luidste meetpunt in Antwerpen tijdens mei-juni overdag 75,1 dBA, terwijl er in de zomervakantie geen sensor boven de 70,2 dBA uit kwam. Ook de rest van de rangschikking voor Antwerpen, Gent en Leuven vertoont een vergelijkbare afname, met Gent als uitschieter waar de luidste meetpunten in mei-juni boven de 70 dBA lagen en de luidste meetpunten in de zomermaanden niet hoger dan 66 à 67 dBA kwamen. In Leuven was de stilste sensor in de zomer zelfs 10 dBA stiller dan de stilste meting in mei-juni.

De ervaring van geluidsoverlast Hoewel er in de zomer sprake is van een duidelijke geluidsreductie, is de daling van gemiddeld 3 dBA minder opvallend dan je misschien zou verwachten. Want hoewel een daling van 3 dBA technisch gezien neerkomt op een halvering van het geluidsniveau, is dit verschil maar net hoorbaar. Voor een subjectieve halvering van het geluidsniveau zou er een vermindering van ongeveer 10 dBA nodig zijn – dat komt overeen met een geluidsscherm naast een autosnelweg.

Dit is ook terug te vinden in de resultaten van de wekelijkse vragenlijsten die je beleving van geluidsoverlast onderzoeken. De ervaren geluidsoverlast verschilt nauwelijks tussen de eerste en tweede meetperiode: wegverkeer blijft de grootste bron van overlast, met slechts een lichte daling van 2,4 naar 2,3 op de waardeschaal. Een uitzondering is de geluidsoverlast door bouwwerven, die in week 4 van de meetperiode daalde van 1,78 naar 1,36. Een uitgebreidere analyse kan je vinden in dit artikel van De Morgen. Uiteraard komen we de komende maanden nog bij je terug met meer resultaten. De uiteindelijke resultaten ontvangen onze deelnemers in juni '25 in een persoonlijk geluidsrapport. 

In mei 2024 werd door 231 burgerwetenschappers de spits afgebeten voor de geluidsmetingen van De Oorzaak. Zij hingen een slimme geluidssensor aan hun vensterbank om zo meer inzicht te krijgen in de geluidsniveaus in hun straat. 

Een eerste blik op de resultaten van deze eerste meetperiode toonde enigszins verrassend dat alle drie de steden even luid zijn, ondanks de verschillen in grootte en bevolkingsdichtheid. Wegverkeer springt er uit als de grootste bron van geluid. Leggen we die eerste resultaten naast de uitkomsten van de Grote Geluidsbevraging, dan zien we dat mensen in zowel luidruchtige als stille gebieden vergelijkbare niveaus van geluidshinder ervaren. Deelnemers die op de luidste plaatsen wonen, geven een score van 3,67 op een schaal van 1 tot 5 voor geluidshinder. Bij wie op de stilste plekken woont is dat nog altijd 3,17. Dat kleine verschil toont hoe we geluid subjectief ervaren. Zo is iemand die op een stille plek woont soms gevoeliger voor geluid, of valt dat geluid bij stilte juist beter op. Luidste en rustigste plekken In Antwerpen was de Minister Delbekelaan in Merksem het luidst met gemiddeld 75,1 dB doorheen de hele meetperiode, terwijl de Tweemontstraat het stilste was met 49,1 dB. In Gent is Keizervest het luidst met 75,6 dB en de Leiestraat het stilst met 49,2 dB, in Leuven zijn dat de Tiensesteenweg (73 dB) en de Tessenstraat (51,3 dB).  Een eerste uitgebreidere analyse kan je vinden in dit artikel van De Morgen. Uiteraard komen we de komende maanden nog bij jullie terug met meer diepgaande analyses, de uiteindelijke resultaten ontvangen onze deelnemers in juni '25 in een persoonlijk geluidsrapport. 

We voegen een extra meetinstrument toe aan ons onderzoeksarsenaal: jouw smartphone. Slimme geluidssensoren meten het geluid op meer dan 2000 locaties in Antwerpen, Gent en Leuven, maar met onze speciale geluidsapp kunnen nu alle Vlamingen, ongeacht hun woonplaats, zelf het geluid in hun straat in kaart brengen. 

We lanceren een geluidsapp om het omgevingsgeluid en jouw persoonlijke geluidservaring in kaart te brengen. Deze app, verkrijgbaar in de App store en Play store, maakt gebruik van de microfoon van je smartphone, die na een korte kalibratie klaar is om het omgevingsgeluid te meten. Gebruikers worden achteraf een paar vragen voorgeschoteld om hun ervaring met het geluid door te geven. Via een paar korte stellingen laten zij de wetenschappers weten wat het geluid met hen doet, en welke geluidsbronnen ze gehoord hebben.

"Met deze app brengen we echt iets unieks, en tegelijkertijd is het heel eenvoudig", vertelt De Oorzaak-onderzoeker Jonas Lembrechts. “We maken gebruik van de microfoon die elke smartphone toch al heeft, maar brengen zulke meetdata voor het eerst van over heel Vlaanderen bij elkaar. Bovendien linken we die metingen aan hoe de burgers het geluid zélf ervaren, zodat we de impact van omgevingsgeluid veel beter kunnen inschatten."

Meten op grotere schaal
De onderzoekers werkten voor de app samen met het Nederlandse bedrijf Sorama. Hoewel natuurlijk minder nauwkeurig dan de geluidssensoren die momenteel aan de gevels hangen in Antwerpen, Gent en Leuven, biedt de app de onderzoekers de mogelijkheid om op grotere schaal en ook op andere plekken te meten. “We merkten dat er buiten de steden ook behoefte was aan een tool om het omgevingsgeluid in kaart te brengen. Met de app heeft nu iedereen in Vlaanderen de kans om het geluid in zijn of haar straat te meten”, aldus prof. Cedric Vuye, projectleider van De Oorzaak.

“Gedurende het onderzoek sturen we de burgerwetenschappers gericht op pad met de app, om bijvoorbeeld stiltegebieden of evenementen beter in kaart te kunnen brengen.” De resultaten van de geluidsmetingen worden weergegeven op een live kaart bij De Morgen. Daar zie je hoe jouw metingen zich verhouden tot die van anderen. Hierbij worden enkel de locatie en het gemeten geluidsniveau gedeeld.

Gebruik de app ook tijdens burgeronderzoek Straatvinken op 16 mei
Deelnemers kunnen de app op uiteenlopende momenten gebruiken en zoveel ze willen, maar als de onderzoekers van De Oorzaak één moment kunnen tippen, dan is het donderdag 16 mei. Op dat moment vindt Straatvinken plaats, het jaarlijkse telmoment waarin burgers in heel Vlaanderen één uur het verkeer in hun straat tellen.

Om deel te nemen, zet je op 16 mei om 17 uur een stoeltje buiten en breng je het passerende verkeer in kaart. Tijdens het telmoment maak je op enkele momenten een geluidsopname met de app van De Oorzaak. Door het verkeer in je straat te koppelen aan geluidsmetingen, krijgen de onderzoekers een nog completer inzicht in de leefbaarheid van de deelnemende straten. Dat is nodig, want uit het onderzoek van De Oorzaak tot nu toe blijkt dat over heel Vlaanderen verkeersgeluid de grootste bron van geluidsoverlast is.

Knoop het goed in het oor: de komende maanden wordt het geluid gedetailleerd in kaart gebracht in Antwerpen, Gent en Leuven. De sensoren van De Oorzaak begonnen maandag 29 april met de registratie van alle piekgeluiden, van vrolijk fluitende vogels tot voorbijrijdende auto’s.

Met De Oorzaak brengen we gedetailleerd in kaart welke geluiden we dagelijks horen, welke geluiden het luidst klinken en wat ze doen met onze gezondheid. We startten in september 2023 met een Geluidswandeling, waarmee deelnemers hun geluidsomgeving in kaart brachten tijdens een wandeling door hun buurt. Meer dan 8.000 mensen vulden reeds de Grote Geluidsbevraging in: dat leverde al een massa interessante data op.

Tegelijkertijd konden inwoners van Antwerpen, Gent en Leuven zich kandidaat stellen om een slimme geluidssensor aan hun slaapkamerraam te installeren. 627 Antwerpenaars, 370 Gentenaars en 200 Leuvenaars tekenden daar enthousiast op in. Alle deelnemers zullen gedurende twee maanden het geluid in de omgeving van hun woonplaats gedetailleerd in kaart brengen. In elke stad meten ook een aantal buurthuizen mee en er hangen vaste referentiesensoren op verschillende locaties in de steden.

Linken aan geluidspieken
“Een algoritme voorziet elk piekgeluid van een label (bijvoorbeeld een vliegtuig, stemmen, een auto of een tram) en vat de belangrijkste kenmerken van het geluid (volume, frequentie, duur, enzovoort) samen”, zegt Cedric Vuye (UAntwerpen), projectleider van De Oorzaak. “Via het netwerk van Orange Belgium krijgen de onderzoekers de geanalyseerde data doorgestuurd. Er worden geen geluidsfragmenten opgeslagen op de sensor, noch doorgestuurd naar de server. Deelnemers kunnen de metingen live volgen op een persoonlijk dashboard. De resultaten van alle sensoren zijn te volgen op een live kaart op de website van De Morgen.

Lorens Van de Velde is alvast een van de enthousiaste deelnemers. De bewoner van het Antwerpse Zuid installeerde maandag zijn innovatieve sensor en hij doet ook mee aan het uitgebreide slaaponderzoek van het UZA “Burgerwetenschapsprojecten interesseren me sowieso’”, vertelt hij. “Ik ben ook heel nieuwsgierig naar de geluidssituatie in onze straat. Subjectief wonen we volgens mij in een redelijk ‘luide’ wijk. Niet onlogisch, we wonen in de stad natuurlijk, met drukke cafés in de buurt. Ik ben een lichte slaper, ik wil graag te weten komen of wakker worden gelinkt kan worden aan geluidspieken.”

Meedoen kan nog steeds
Meedoen aan de Grote Geluidsbevraging is nog steeds mogelijk. Inwoners van Antwerpen, Gent en Leuven die ook graag een geluidssensor willen installeren, kunnen zich via die vragenlijst kandidaat stellen. Zij kunnen na de zomer deelnemen gedurende twee maanden. m

De Oorzaak is het grootste burgeronderzoek naar geluid in Vlaanderen. Het project van UAntwerpen, UZA en De Morgen schakelt een versnelling hoger. Vanaf dinsdag 28 november kunnen alle Vlamingen de Grote Geluidsbevraging invullen over de impact van geluid op hun dagelijks leven. Inwoners van Antwerpen, Gent en Leuven kunnen zich ook kandidaat stellen om een slimme geluidssensor aan hun slaapkamerraam te installeren.

Eind september ging met De Oorzaak het grootste burgeronderzoek naar omgevingsgeluid in Vlaanderen van start. De Universiteit Antwerpen, het UZA en De Morgen slaan daarvoor de handen in elkaar. Het ambitieuze doel? Gedetailleerd in kaart brengen welke geluiden we dagelijks horen, welke geluiden het luidst klinken en wat ze doen met onze gezondheid. Daarvoor roept De Oorzaak de hulp én de oren in van duizenden burgerwetenschappers.

Zo wil De Oorzaak achterhalen welke impact geluid écht op ons leven heeft. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is blootstelling aan hoge geluidsniveaus een van de grootste milieugerelateerde oorzaken van gezondheidsproblemen. Langdurige blootstelling aan hinderlijk omgevingsgeluid kan je stress en andere klachten opleveren, waaronder hart- en vaatziekten, diabetes en psychische aandoeningen.  

In een eerste fase van het project konden mensen aan de hand van enkele parameters een ‘geluidsrapport’ opstellen. “Ruim 6000 deelnemers brachten hun geluidsomgeving in kaart tijdens een wandeling”, legt onderzoeker Jonas Lembrechts (UAntwerpen) uit. “De eerste voorlopige resultaten leerden ons dat slechts 22 procent van de respondenten het geluid in hun directe omgeving ‘eerder’ tot ‘zeer’ aangenaam noemt. 56 procent bestempelt het als ‘eerder’ tot ‘zeer’ onaangenaam. De complete stilte wordt bijna nergens ervaren.”

Ongeziene datacollectie
De gegevens die tot nu verzameld werden, zijn subjectief, maar wel razend interessant in combinatie met de wetenschappelijke data die tijdens het verdere verloop van De Oorzaak verzameld zullen worden. De Grote Geluidsbevraging is het officiële startpunt van het onderzoek. Alle Vlamingen vanaf achttien jaar kunnen online deelnemen aan de Grote Geluidsbevraging. De vragenlijst polst onder andere naar eventuele geluidshinder, en de bronnen ervan, in de buurt van de woning.

“We vragen diep door, om alle aspecten van geluid in kaart te brengen”, zegt Remy Amkreutz, hoofdredacteur van De Morgen. “Neem dus je tijd om de bevraging in te vullen. Of je nu in een dorp of stad woont, aan een drukke verkeersas of in een stille doodlopende straat: elke Vlaming kan meedoen. Tegelijkertijd kunnen inwoners van Antwerpen, Gent en Leuven zich ook kandidaat stellen om thuis een innovatieve geluidssensor te mogen plaatsen. 2400 mensen zullen twee maanden lang een geluidssensor krijgen. Zo brengen ze het geluid rond hun woning in kaart: van vrolijk fluitende vogels tot voorbijrijdende auto’s.”

“Die sensor moet door de deelnemer op de vensterbank aan het slaapkamerraam bevestigd worden (minstens op de eerste verdieping). zegt prof. Cedric Vuye (UAntwerpen), projectleider van De Oorzaak. “Een algoritme voorziet elk piekgeluid van een label (bijvoorbeeld een vliegtuig, stemmen, een auto of een tram) en vat de belangrijkste kenmerken van het geluid (volume, frequentie, duur, enzovoort) samen. Via het netwerk van Orange Belgium krijgen de onderzoekers de geanalyseerde data doorgestuurd. Er worden geen geluidsfragmenten opgeslagen op de sensor, noch doorgestuurd naar de server. Deelnemers kunnen de metingen live volgen op een persoonlijk dashboard.”

Iedereen kan de Grote Geluidsbevraging invullen op www.deoorzaak.be en op www.demorgen.be/oorzaak. De bevraging loopt van 28 november tot en met 7 januari 2024. De resultaten van de Grote Geluidsbevraging worden gepubliceerd in De Morgen.

Gezondheidsonderzoek: slaap, hartslag en stress
Samen met de Grote Geluidsbevraging lanceert De Oorzaak ook een tweedelig gezondheidsluik om in detail te meten wat omgevingsgeluid doet met je slaap, hartslag en zelfs stressniveau.

“Er zijn twee gezondheidsonderzoeken gepland”, vertelt prof. dr. Olivier Vanderveken (UZA/UAntwerpen). “Iedereen met een Apple Watch kan zich in de bevraging opgeven voor een gezondheidsonderzoek op afstand. Een Apple Watch kan ook geluidsniveaus opnemen. Wanneer we die info koppelen aan de gegevens over bijvoorbeeld je hartslag en slaappatroon, kunnen we de impact van geluid in kaart brengen. Daarnaast kan een kleine groep Antwerpenaars – mensen die thuis een geluidssensor krijgen – ook meedoen aan een uitgebreid gezondheidsonderzoek, uitgevoerd door UAntwerpen en UZA. Dat onderzoek bestaat uit stressmetingen, een audiologisch onderzoek dat het gehoor van de deelnemer meet, en een slaaponderzoek.” De Oorzaak is een initiatief van de Universiteit Antwerpen, het Universitair Ziekenhuis Antwerpen en De Morgen, met sterke ondersteuning van Departement Omgeving, Orange Belgium, Departement Zorg, Agentschap Wegen en Verkeer, Lantis, De Lijn, Natus, Stad Gent, Stad Leuven en provincie Antwerpen. BMW en Loop earplugs zijn de commerciële campagnepartners van De Morgen.

In aanloop naar de start van het onderzoek op 28 november leggen we ons oor graag al eens te luisteren en we vragen jou nu om dit ook te doen door onze eerste vragenlijst in te vullen. In deze eerste vragenlijst verken je jouw geluidslandschap: het geluid op de plek waar je op dat moment bent. Hiervoor vragen we je om even naar buiten te gaan en een paar minuutjes actief te luisteren en te observeren. Dit kan je doen bij je thuis, op je werk of op een andere plaats, terwijl je wandelt of al stilstaand even pauzeert. Vervolgens vul je de vragenlijst in. Je geeft hierin mee wat je hebt gehoord en hoe je de geluiden waardeert. 

​-> Naar de vragenlijst​

De vragenlijst geeft ons een inzicht in de aanwezige omgevingsgeluiden op een bepaalde plek en jouw waardering daarvan. De bevraging is anoniem: wel vragen we om het adres van de locatie door te geven. Dit mag bij benadering. Vond je het een leuke oefening, dan mag je deze vragenlijst gerust meerdere keren invullen op verschillende dagen, plaatsen en tijdstippen. Deze vragenlijst is een voorproefje van de Grote Geluidsbevraging die we lanceren op 28 november: dat is ook het moment om je op te geven als kandidaat voor een slimme sensor in Antwerpen, Gent en Leuven en voor de gezondheidsstudie in Antwerpen. Hou hiervoor deze website en www.demorgen.be/oorzaak in de gaten, of registreer je alvast bij De Morgen om niks te missen.  

Welke geluiden horen we dagelijks, welke klinken het luidst en wat doen ze met onze gezondheid? Op die vragen willen de Universiteit Antwerpen, het UZA en De Morgen het antwoord bieden. Dat doen ze via De Oorzaak, het grootste burgeronderzoek naar omgevingsgeluid in Vlaanderen. Innovatieve geluidssensoren zullen daarbij helpen, maar ook de oren van duizenden Vlamingen zijn van groot belang.

Omgevingsgeluid is er altijd en overal. Het verkeer en de industrie zorgen voor lawaai, maar ook lachende mensen op een terrasje en fluitende vogels in de tuin maken geluid. Soms vinden we die geluiden leuk en rustgevend, op een ander moment storen we er ons enorm aan. Omgevingsgeluid heeft een impact op onze gezondheid: volgens een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie kan langdurige blootstelling aan hinderlijk omgevingsgeluid je stress en andere klachten opleveren, waaronder hart- en vaatziekten, diabetes en psychische aandoeningen.

Weinig meetgegevens

“We staan er allicht te weinig bij stil, maar dat omgevingsgeluid een grote impact heeft, staat buiten kijf”, zegt Remy Amkreutz, hoofdredacteur van De Morgen. “Niet alleen op ons welzijn, maar inderdaad ook op onze gezondheid. Juist daarom is het belangrijk om te weten dat geluid van straat tot straat sterk varieert en drastisch beïnvloed kan worden door eenvoudige of complexere ingrepen, zoals isolatie, geluidswallen, bomen of struiken. Maar verrassend genoeg weten we er nog heel weinig over en zijn er nog maar weinig meetgegevens beschikbaar.”

Daar zal De Oorzaak verandering in brengen. De Morgen, het UZA en de Universiteit Antwerpen slaan de handen in elkaar voor het grootste burgeronderzoek naar omgevingsgeluid in Vlaanderen, en krijgen daarvoor onder meer de medewerking van het Departement Omgeving van de Vlaamse overheid.

Slimme sensor bij je thuis

Het project omvat drie grote delen. In een eerste fase (vanaf 26 september 2023) kunnen alle Vlamingen zich opgeven voor De Oorzaak door zich te preregistreren. Zij krijgen alvast de eerste vragenlijsten toegestuurd. Vanaf 28 november kan iedereen deelnemen aan een bevraging over hun geluidsbeleving. Inwoners van Antwerpen, Gent en Leuven kunnen zich vanaf dat moment ook kandidaat stellen om een slimme geluidssensor bij hen thuis te installeren.

“In maart 2024 start die tweede fase”, legt projectleider prof. Cedric Vuye (UAntwerpen) uit. “Op 2400 locaties gaan we het geluid in die drie steden in kaart brengen. Onze sensoren vangen alle buitengeluiden op. Een algoritme voorziet elk geluid van een label (bijvoorbeeld een bus of een tram) en vat de belangrijkste kenmerken van het geluid (volume, frequentie, duur, enzovoort) samen.”

“Deze gegevens worden vervolgens via een futureproof verbinding van Orange Belgium naar onze database gestuurd en naar het dashboard van de deelnemers. Zo kunnen we realtime geluidskaarten maken en krijgen we inzicht in de hotspots, maar ook in de stille plekken in de deelnemende steden. Omdat de analyse van de geluiden op de sensor zelf gebeurt en geluidsfragmenten niet worden opgeslagen, bestaat er geen privacyrisico: de data kunnen nooit worden gebruikt om gesprekken te reconstrueren.”

Onrustige slaap

Ook in maart 2024 beginnen wetenschappers van het UZA en UAntwerpen met de derde fase van De Oorzaak, een gezondheidsstudie die onder andere het effect van geluid op ons stressniveau en slaapkwaliteit zal meten. “We verzamelen medische gegevens van deelnemers die thuis een geluidssensor hebben”, vertelt prof. Johan Verbraecken. “Zo kunnen we rechtstreeks verbanden leggen tussen stressniveaus en slaapkwaliteit, en de geluiden waarmee we worden geconfronteerd. We zullen onder meer kunnen achterhalen of een onrustige slaap verband houdt met externe geluiden.”

Ook zal bij een selecte groep van deelnemers de gevoeligheid voor geluid in kaart worden gebracht. Dit onderdeel van het onderzoek zal gecoördineerd worden vanuit de dienst NKO van het UZA en de Universiteit Antwerpen.

Geïnteresseerde deelnemers kunnen zich vanaf vandaag preregistreren bij De Morgen. Zij worden via nieuwsbrieven op de hoogte gehouden van het onderzoek en doen bovendien mee aan eerste vragenlijsten over het onderzoek.

www.demorgen.be/oorzaak - www.deoorzaak.be

De Oorzaak is een initiatief van de Universiteit Antwerpen, het UZA en De Morgen, met sterke ondersteuning van Departement Omgeving en Orange Belgium. BMW en Loop earplugs zijn de commerciële campagnepartners van De Morgen.