Het is belangrijk om als docent je onderwijs af te stemmen op de diverse groep studenten en rekening te houden met de aanwezige verschillen in de studentenpopulatie in je klas. Door in te spelen op de behoefte bij studenten aan meer diversiteit in de lesinhoud en de manier van lesgeven zorg je ervoor dat studenten met verschillende achtergrondkenmerken zich meer thuis voelen en beter kunnen presteren aan onze pluralistische onderwijsinstelling. Diversiteitssensitief lesgeven leidt ertoe dat het welbevinden van de studenten toeneemt en zij zich meer erkend en verbonden voelen met de leerstof. Dit is wat we essentieel beogen als we ons onderwijs meer inclusief wensen te maken.
Als docent kan je op verschillende vlakken diversiteit in je onderwijs inbrengen: in je lesinhoud, in je onderwijsmethode alsook in je houding ten aanzien van je studenten en de taal die je in dialoog met hen hanteert. In de getuigenissen van onze docenten wordt ingespeeld op één of meerdere van deze aspecten. Het is belangrijk om op te merken dat de meeste docenten nog zoekende zijn in de manier(en) waarop ze inclusief onderwijs concreet vorm kunnen geven in hun cursussen en tijdens de lessen. Het opnemen van diversiteit in de les beschouwen we dan ook als een leerproces en een uitdagende maar tegelijk waardevolle ervaring. Het vereist een voortdurende inzet van iedere docent en onderwijsprofessional om de aanpak binnen het onderwijs/de lessen te evalueren en aan te passen.
Met behulp van volgende strategieën kan je als docent een meer inclusieve en verrijkende leeromgeving creëren voor alle studenten:
Bewust stilstaan bij je eigen referentiekader
Probeer bewuster stil te staan bij je eigen referentiekader en hoe die misschien verschilt van de kenmerken van jouw diverse studentengroep om ‘biases’ te vermijden. Communiceer transparant naar je studenten toe vanuit welk perspectief je cursus vertrekt en hoe dat perspectief je vakinhoud vormgeeft. Voorbeelden van perspectieven van waaruit je doceert: genderperspectief (mannelijk/vrouwelijk/non-binair/queer), cultureel perspectief (West-Europees of juist niet, heteronormatief of juist niet, je eigen opleiding), etc. Een docent in queer studies geeft aan dat het uitgangspunt van dit type genderstudies een non-binaire persoonlijke achtergrond is.
Wees je bewust van een (de)koloniaal perspectief op je vakinhouden
Dekoloniseren van het curriculum houdt in dat je andere visies en stemmen op kennis door een verschillende historische achtergrond toelaat dan louter die van West-Europese academici. Het gaat echter ook over het erkennen dat machtsrelaties bepalend zijn geweest bij het ontwikkelen van wat vandaag als geloofwaardige kennis wordt beschouwd. Dekoloniseren impliceert een bewustzijn van kennishiërarchieën, het stilstaan bij vooroordelen, ongelijkheden en processen van uitsluiting en discriminatie in die kennisproductie. Europese kennissystemen zijn niet langer de enige legitieme kennissystemen. Je kan hier concreet werk van maken door je drie algemene vragen te stellen: Welke kennis onderwijs ik? Wat is de achtergrond van de docenten die mee bepalen wat er in het curriculum komt? Wie heeft inspraak in de manier waarop onderzoek binnen de opleiding wordt uitgevoerd?
Laat je inspireren door het filmpje van Herman Van Goethem.
Verwerk verschillende perspectieven in je lessen
Verwerk verschillende perspectieven (bv. zowel West-Europese als niet-West-Europese, auteurs met verschillende genderidentiteiten, ….) in je lessen door lezingen, casestudies en voorbeelden uit een breed scala aan culturele achtergronden en ervaringen op te nemen. Zo kan je ook studenten aanzetten om problemen te benaderen vanuit verschillende, ook minder gekende of vertrouwde invalshoeken. Dit kan studenten helpen om een breder begrip te krijgen op vraagstukken, situaties, problemen vanuit verschillende invalshoeken. Het is nuttig om regelmatig te polsen naar inzichten en ervaringen uit andere perspectieven door gebruik te maken van de input van jouw diverse studentengroep. Je kan studenten bijvoorbeeld betrekken als co-creërende partners door hen aan te moedigen om zelf lesmateriaal (voorbeelden, casussen, bronnen...) mee te brengen die zij relevant vinden (door hun achtergrond, geleefde ervaringen, culturele achtergrond etc..) voor je vak. Op vlak van etnisch-culturele diversiteit leent een international classroom zich hier bijzonder goed toe.
Laat je inspireren door de getuigenissen van David Eelbode en Sabine Van Doorslaer.
Nodig gastsprekers uit die diversiteit kunnen inbrengen
Nodig af en toe (internationale) gastsprekers uit die rond de thematiek van diversiteit en inclusie werken en andere culturele invalshoeken en referentiekaders binnen brengen in je lessen. Door hun perspectieven en expertise te delen kunnen ze studenten verschillende perspectieven bieden. Deze extra inzichten verbreden de blik op de maatschappij en dragen mee bij tot onze onderwijskwaliteit. Sommige gastsprekers zullen ook als zichtbaar rolmodel kunnen fungeren waarin studenten met diversiteitskenmerken zich meer kunnen herkennen dan in het eigen docentenkorps.
Probeer de bijdrage van de gastsprekers te integreren in de verplichte leerstof en durf deze verschillende perspectieven in vraag te stellen om te vermijden dat gastcolleges als ‘extraatjes’ worden beschouwd. Door praktijkvoorbeelden uit het werkveld te koppelen aan je les kan je je studenten laten zien hoe diversiteitscompetenties relevant zijn op de werkvloer en in verschillende vakgebieden. Studenten kan je ook praktijkervaring laten opdoen via vormen van authentiek leren waarbij diversiteitscompetenties aan bod komen zoals projecten, stages, community service learning, buddywerking, veldwerk, vrijwilligerswerk, enz.
Stimuleer open discussies
Stimuleer open discussies waarbij je een veilige ruimte creëert voor studenten om hun gedachten en ervaringen te delen. Moedig een respectvolle dialoog en actief luisteren aan, zodat verschillende meningen gehoord en gerespecteerd kunnen worden. Ga daarbij moeilijke thema’s zoals racisme, onbewuste vooroordelen, kolonisatie enz. niet uit de weg. Het aanpakken van deze thema’s is een meerwaarde voor alle studenten en dus niet enkel voor studenten met diverse achtergrondkenmerken.
- Beluister de podcast met Esther Van Zimmeren.
- Laat je inspireren door de getuigenissen van Dilyara Nigmatullina en Ching Lin Pang.
"In mijn lessen corporate governance en immersion marketing tracht ik mijn studenten een open geest mee te geven. Dat doe ik vanuit mijn filosofisch-economische professionele achtergrond enerzijds en vanuit mijn Westers-Aziatische familiale achtergrond anderzijds. Ik durf te benadrukken dat ook ik 'anders' ben. Waardegedreven handelen draag ik hoog in het vaandel. Die attitude wens ik over te brengen op mijn studenten omdat ik persoonlijk veel belang hecht aan eerlijkheid, authenticiteit en respect voor anderen”.
Peter Verhezen, gastprofessor management en internation business
Hanteer inclusief taalgebruik
Hanteer in je lesmateriaal inclusief taalgebruik en zorg ervoor dat er diverse groepen in zijn vertegenwoordigd. Een gedeelde woordenschat kan studenten helpen zich betrokken en gewaardeerd te voelen.
Meer weten?
- Altinyelken, H.K. (2022). Work package: Curriculum Scan: Designing a Diversity-Rich Curriculum. https://www.kuleuven.be/diversiteit/blindspots/Comeniuscurriculumscan
- ECHO-tip, april 2022: Diversiteitssensitief lesgeven
- ECHO-tip, september 2022: Lesgeven in een interculturele context: mogelijke valkuilen en tips
- International classroom UAntwerpen, nota oktober 2019 (Pintra-document, enkel toegankelijk voor personeel UAntwerpen)
- VU Mixed Classroom Model
- Engagementsverklaring voor de verdere bevordering van etnisch-culturele diversiteit en inclusie aan de Vlaamse universiteiten. Wetenschappelijke onderbouwing en hoe dit in de praktijk om te zetten. Een samenwerking tussen VLIR en JA (2022-2023).