Lezingen

Naar goede gewoonte organiseert het Fonds voor Cultuurmanagement een najaarslezing overeen actueel thema binnen de cultuursector. Dit jaar nodigen we u graag uit op maandag 25november 2024 voor een boeiende keynote door Caroline de Gruyter, columniste en Europa-correspondent voor NRC, over het thema: "Bestaat er een Europese identiteit, en hoe wordt dezegevormd?"

Caroline de Gruyter, een van de meest vooraanstaande stemmen op het gebied van Europesepolitiek en cultuur, zal in haar keynote reflecteren op hoe de snelle en turbulente veranderingenin de wereld de Europese identiteit beïnvloeden. De Europese identiteit, lange tijd moeilijk tedefiniëren, krijgt nu een nieuwe, zowel culturele als politieke dimensie. De Gruyter onderzoekthoe gezamenlijke bedreigingen ons als Europeanen dichter bij elkaar brengen en hoe dit onzegemeenschappelijke identiteit vormt.

Vervolgens nemen Gilles Ledure (algemeen directeur Flagey) en Prof. dr. Peter Bursens (UAntwerpen) ons mee in een boeiende discussie over deze thematiek en de implicaties van ditvraagstuk voor culturele en creatieve organisaties.

Deze lezing biedt een unieke kans om na te denken over wat het betekent om Europeaan te zijnin de 21ste eeuw, en welke rol cultuur hierin speelt. Caroline de Gruyter, Gilles Ledure en Prof. dr.Peter Bursens zullen hun inzichten en jarenlange ervaring delen en ons uitnodigen tot eenkritische reflectie over dit uiterst actuele en complexe thema.

De wereld verandert razendsnel, er wordt van alle kanten op Europa ingebeukt. Oorlog komt dichterbij.Bedrijven, gemeentes en infrastructuur worden gehackt. En onze grootste bondgenoot, Amerika, vindtdat wij Europeanen onszelf maar eens moeten gaan verdedigen. Al deze ontwikkelingen doen iets metons Europeanen. Met ‘ons’ als collectief. We zijn afgelopen jaren anders tegen de wereld gaan aankijken.En daarmee kijken we ook anders naar onszelf. Want in een vijandige wereld hebben we elkaar meernodig dan ooit. De Europese identiteit, die lange tijd bijzonder ‘flou’ en vluchtig was – niemand kon goeddefiniëren wat het precies was zonder te vluchten in cultuurhistorische tractaten -, krijgt er momenteeleen belangrijke dimensie bij, die cultureel en politiek is tegelijkertijd. Aristoteles zei eens dat een externedreiging zelfs de ergste vijanden verenigt. Hoe dat op dit moment in Europa gebeurt, dat is wat Carolinede Gruyter in haar lezing exploreert.

Caroline de Gruyter is Europa-correspondent en columnist voorNRC Handelsblad. Ze schrijft elke zaterdag de column In Europa enwoont in Brussel. Caroline publiceert al sinds 1999 over Europa ende Europese politiek. De helft van die tijd woonde ze in Brussel,waar ze onder meer de eurocrisis versloeg. Ze won deHeldringprijs voor beste columnist (2015) en de Vondelingprijsvoor haar Europa-oeuvre (2013) en werd tweemaal genomineerdvoor de European Press Prize. Caroline is ook columnist voorForeign Policy, De Standaard en EUobserver, en is lid van deEuropean Council on Foreign Relations. Eerder woonde ze in deGazastrook, Jeruzalem, Brussel, Genève, Wenen en Oslo. Ze heeftvijf boeken geschreven die allemaal gaan over democratie,globalisering en het drijfzand van soevereiniteit. Haar boek Beterwordt het niet; een reis door de Europese Unie en het HabsburgseRijk (2021) werd een bestseller en werd vertaald in het Frans, Duits,Zweeds en Hongaars.

De afgelopen tien jaren werden er nogal wat belangrijke figuren en evenementen herdacht uit onze rijkeEuropese politieke, culturele en intellectuele traditie: het Utopia van Thomas More, de Theorie van deBig Bang door Georges Lemaître, de revolutionaire componisten Ludwig van Beethoven en ArnoldSchönberg of recentelijk nog de filosoof Immanuel Kant. Hun inzichten werden geformuleerd tijdens ofop de achtergrond van fundamentele gebeurtenissen (en conflicten) zoals de 16e -eeuwseGodsdienstoorlogen, de Franse Revolutie of in aanloop naar en tijdens de duizelingwekkende evolutiesen transformaties van de Twintigste Eeuw. Grote leidmotieven als godsdienstvrijheid, universalisme,wetenschapspositivisme en vooruitgangsdenken werden de pletwalsen van onze dominante, Europesemaatschappijvisies. Vandaag durft en moet een nieuwe generatie Europeanen hierbij kanttekeningenplaatsen. Aan de hand van een begrippenarsenaal dat zich baseert op inclusie, diversiteit,antikolonialisme en dito anti-imperialisme, schrijven zij een belangrijk nieuw hoofdstuk van onzeEuropese identiteit. Maar is deze nog wel Europees? Of is deze onderzoekende houding nu juist typischEuropees? Op het fronton van de Grote Synagoge van Brussel staat “Hebben wij niet allen één Vader,heeft niet één God ons geschapen?” De uitnodiging tot discussie en reflectie van de Profeet Maleachi,opgenomen in het Oude Testament en zo één van de vele diepe bronnen van onze Europese identiteit,wijst op een Verbond tussen Mens en God. Vandaag kunnen we dat debat lezen als de zoektocht naarde waarden en begrippen die onze Europese samenleving zin kunnen geven. De opdracht is immensmaar noodzakelijk.

Gilles Ledure is een gepassioneerde Belgisch musicoloog encultureel leider met een rijk gevulde carrière in demuziekwereld. Na zijn studies in de musicologie aan deUniversiteit van Leuven en de Sorbonne in Parijs, zette hij zichin voor het artistiek leiderschap van prestigieuze orkestenzoals het Orchestre National de Lille, het OrchestrePhilharmonique du Luxembourg en het Nationaal Orkest vanBelgië. Sinds 2011 is hij algemeen en artistiek directeur vanFlagey, het bekende cultuurhuis in Brussel, en sinds 2019 ookvoorzitter van de jury voor de instrumentale sessies van deKoningin Elisabethwedstrijd. In zijn streven om muzikalecreativiteit onder jongeren te bevorderen, richtte hij Tactusop, een forum voor jonge componisten, en de FlageyAcademy, waarmee hij nieuwe generaties inspireert enondersteunt in samenwerking met culturele organisaties doorheel Europa.

Jean Monnet schreef ooit dat Europa pas stappen zet naar meer integratie in tijden van crisis. Enkel danwordt de meerwaarde van integratie duidelijk en tastbaar. We nemen allicht het woord crisis te snel inde mond, maar het valt niet te ontkennen dat Europa wel wat te verduren kreeg en krijgt: banken diebankroet gaan, onbetaalbare staatsschulden, opvang van vluchtelingen, Brexit, Covid, klimaatverstoring,oorlog in Oekraïne, hoge energieprijzen en inflatie, oorlog in het Midden-Oosten, Trump II, .... Daar isongetwijfeld meer en diepere samenwerking van gekomen: regulering van banken, het migratiepact,gezamenlijke vaccinaankoop, EU schulden, klimaatwet, ... Maar heeft dat ook wat met de Europeseidentiteit gedaan? En hoe kunnen we identiteit meten? Varieert de perceptie over een Europeseidentiteit tussen de lidstaten, naargelang opleiding, leeftijd, sociale groep? En is identiteit exlcusief ofgelaagd? Te veel en te diepgaande vragen om sluitend te beantwoorden, maar te belangrijk en te actueel om niet te stellen.

Peter Bursens (°1971) studeerde politiekewetenschappen en internationale betrekkingen. Hijbehaalde een doctoraat aan de Universiteit Antwerpen(1999) met een proefschrift over lobbyconfiguraties inde Europese Unie. Hij was pre-doctoraal enpostdoctoraal onderzoeker bij het FondsWetenschappelijk Onderzoek (FWO) en deeltijds docentaan de Katholieke Universiteit Brussel (KUB) en deUniversité Libre de Bruxelles (ULB). Momenteel is hijgewoon hoogleraar aan het Departement PolitiekeWetenschappen van de Universiteit Antwerpen. Hij is lidvan de onderzoeksgroep Politics and PublicGovernance en mede-promotor van het ResearchExcellence Centre GOVTRUST. Zijnonderzoeksinteresses omvatten Europese integratie,federalisme en de democratische legitimiteit vanmeerlagige politieke systemen. Hij doceert op bachelor-en masterniveau over Europese integratie, federalisme,onderhandelingen en besluitvorming in de EU. Aan deAntwerp Management School doceert hij overmeerlagig bestuur in de Executive Master of PublicManagement and Leadership. Hij is directeur van hetJean Monnet Centre of Excellence aan de UniversiteitAntwerpen (STRATEGO).