Niet de start, maar de duur van de bladverkleuring in de herfst wordt gestuurd door klimaatopwarming.
Zodra de herfst start, de temperatuur daalt en dagen korter worden, veranderen natuurlijke ecosystemen van kleur. Wetenschappers bestuderen dit natuurlijke verouderingsproces door de bladverkleuring in detail op te volgen (vb. in loofbomen). In de laatste decennia heeft heel wat onderzoek zich hierop toegespitst. Er werd duidelijk aangetoond dat klimaatverandering het proces sterk beïnvloed: de verkleuring in de herfst komt steeds later tot uiting. Dit heeft belangrijke gevolgen voor het functioneren van de ecosystemen. Zo kunnen planten meer koolstof opnamen als het groeiseizoen langer wordt en heeft de veranderende veroudering ook een directe impact op blad-etende organismen. Bladveroudering is ook cruciaal voor de overleving van de planten gedurende de winter, omdat het bepalend is voor het terughalen van nutriënten uit te bladeren, alvorens deze vallen.
Mensen hebben een sterke fascinatie voor de seizoenen. Het verkleuren van de bladeren in de herfst is één van de natuurlijke processen waarbij seizoenaliteit het meest tot uiting komt. (Foto: Mario Dobelmann, Unsplash.com).
Eerdere studies richtten hun aandacht steeds op het moment waarop de bladveroudering reeds vergevorderd is, vb. wanneer al 50% van de bladeren geelgekleurd zijn. Het is toch wel verrassend dat de start van de verkleuring, zijnde de eerste visuele indicaties van bladverkleuring, tot nu veel minder bestudeerd werd. Een internationaal onderzoeksconsortium, geleid door wetenschappers van het ‘Institute of Tibetan Plateau Research’ in China, heeft dit hiaat nu aangepakt. Voor UAntwerpen nam Matteo Campioli (Global Change Ecology Centre, Research Group Plants and Ecosystems) deel. Matteo Campioli heeft veel ervaring met de studie van de fenologie van planten (=seizoenale processen), en leidt vb. een groot Europees project rond bladval.
Campioli: “In het onderzoek bestudeerden we de eerste signalen van bladverkleuring in de noordelijke hemisfeer, in een groot gebied van Noord-Amerika over Europa tot Rusland en China. We gebruikten hoge resolutie satellietdata, afkomstig van het MODIS observatie programma. We konden hierbij duidelijk natuurlijke van urbane gebieden onderscheiden. We valideerden de satellietobservaties ook door ze in detail te vergelijken met ‘on-the-ground’ observaties. Hiervoor gebruikten we geavanceerde camera’s, de PhenoCams.”
Het onderzoek kwam tot een opzienbarende conclusie. De verlenging van het groeiseizoen, en dus de vertraging van de bladverkleuring, wordt niet veroorzaakt door een latere start van het proces, maar door een tragere progressie en een later einde. De laatste, gevorderde fases van het verkleuringsproces zijn erg gevoelig voor temperatuur, maar dat blijkt niet het geval voor de start van de bladverkleuring.
Klimaatopwarming zorgt dus voor een verlenging van de bladveroudering, maar niet voor een latere start. Dit is erg verschillend van de lente, waar de start van het knoppen van de bladeren wel sterk beïnvloed wordt door klimaatopwarming. In de herfst blijkt de daglengte de belangrijkste sturende factor voor de start van de verkleuring. Campioli: “Onze waarnemingen zijn belangrijk voor klimaatmodellen: we kunnen ons nu duidelijk richten op de daglengte als het gaat om de start van de herfstverkleuring, terwijl de voortgang van de veroudering vooral wordt gestuurd door de temperatuur”.
Overzichtsfiguur van het onderzoek. Meer dan 90% van de bladverliezende ecosystemen in de Noordelijke hemisfeer werden niet beïnvloed door klimaatopwarming wat betreft de start van het verouderingsproces. Klimaatopwarming had wel een sterke invloed op de duur van dat verouderingsproces, en op het moment van bladval. In de zeldzame gevallen dat er een effect was van klimaatopwarming op de start van de verkleuring, werden zowel vroegere als latere initiatie geobserveerd.
Link naar de publicatie: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1111/geb.13581