Vegetatie ondersteunt klimaatrobuustheid van kustmoerassen
Kustwetlands zijn hotspots van biodiversiteit en tegelijkertijd belangrijke koolstof'sinks'. Daarnaast kunnen ze ook onze kustlijnen en rivierdalen beschermen tegen de toenemende overstromingsrisico's die gepaard gaan met klimaatverandering. Of getijdewetlands kunnen omgaan met zeespiegelstijging, hangt grotendeels af van hun vermogen om snel genoeg op te hogen en hun efficiëntie om water af te voeren na hoogwater. Hierbij speelt het uitgebreide netwerk van kanalen dat de wetlands doorsnijdt een cruciale rol.
In een nieuw onderzoek, gepubliceerd in Nature Communications, werpen Olivier Gourgue en Stijn Temmerman (onderzoeksteam EcoSphere, Global Change Ecology Centre), samen met Nederlandse collega's, nieuw licht op de belangrijke rol van vegetatie bij de vorming van deze vaak complex vertakte afwateringsnetwerken.
Kustwetlands hebben een uitgebreid kanalennetwerk, zoals hier het 'Verdronken Land van Saeftinghe' langs de Schelde. Bron afbeelding: Rijkswaterstaat, Joop Van Houdt, 2007
Olivier: 'Het team heeft een wiskundig model ontwikkeld dat laat zien hoe de aanwezigheid van moerasplanten leidt tot de vorming van fijnere afwateringskanalen. Dit kan verklaard worden door het gecombineerde effect van plantenstengels, die getijdenstroming rondom hen bevorderen, wat leidt tot het insnijden van kanalen, en plantenwortels, die de bodem stabiliseren en daardoor de vorming van nieuwe zijkanalen bevorderen.”
De bevindingen worden ondersteund door veldwaarnemingen. Vegetatie creëert een netwerk van kanalen dat efficiënter elk deel van het moeras bereikt, door verbeterde aanlevering van sedimenten tijdens vloed en een betere afwatering tijdens eb. Dit stelt de moerasvegetatie ook in staat om zichzelf te handhaven bij een stijgende zeespiegel. Projecten voor het herstel van kustmoerassen, zoals de Hedwige-Prosperpolder langs de Schelde, moeten zich dus richten op het bevorderen van deze natuurlijke vegetatieprocessen: ze maken kustmoerassen immers veerkrachtiger tegen toekomstige klimaatverandering. Zo kunnen klimaatbestendige wetlands worden gecreëerd die extreme waterstanden bufferen, en overstromingsrisico’s in bewoond gebied in de riviervallei verminderen (zie bijvoorbeeld voor stad Antwerpen hieronder).
De Hedwige-Prosperpolder (voorgrond) is een natuurlijke overstromingsvlakte, die ook de haven en de stad Antwerpen (achtergrond) beschermd. Natuurlijke processen van vegetatiekolonisatie en de vorming van geulen leiden tot een robuuster getijdennatuurgebied. Bron afbeelding: Edwin Paree, 2023