Uitheemse plantensoorten tieren welig op grote(re) hoogte
In berggebieden over de hele wereld is het aantal uitheemse plantensoorten de afgelopen tien jaar sterk toegenomen. Dat blijkt uit onderzoek van onder meer UAntwerpen. Vaak gaat het om Europese vegetatie die in de rest van de wereld voet aan wal krijgt. Extra opmerkelijk is dat de uitheemse exoten zich ook almaar hoger vestigen.
Stel, je stopt je wandelschoenen in je rugzak, vliegt naar een ander continent en gaat op trektocht in de bergen. Dan kan het zijn dat er nog zaadjes van lokale vegetatie via je schoenzolen mee op reis gingen. Vallen die in het buitenland van je schoen, dan kan een uitheemse plant zich vestigen op de plek waar je het zaadje achterlaat. Zo draag je, zonder het te beseffen, bij aan de verspreiding van uitheemse plantensoorten.
Opschuiven naar boven
Ecologen van het wereldwijde ‘Mountain Invasion Research Network’ stelden vast dat het aantal uitheemse plantensoorten in berggebieden over de hele wereld in de afgelopen tien jaar erg is toegenomen. Tot nog toe rukten uitheemse plantensoorten minder op in de bergen in vergelijking met hun toename in lager gelegen gebieden. Maar door de opwarming van het klimaat enerzijds, en de toenemende menselijke invloed op grote hoogte anderzijds, blijkt nu dat uitheemse planten in de bergen ook sterk naar boven opschuiven.
Het aantal uitheemse soorten nam in de berggebieden toe met 16%.
“Hoewel de aanwezigheid van inheemse soorten in de bergen relatief goed gedocumenteerd is, zijn langetermijnstudies naar uitheemse soorten in berggebieden erg zeldzaam”, vertelt Jonas Lembrechts, bioloog op UAntwerpen (Global Change Ecology Centre, Onderzoeksgroep Planten en Ecosystemen). Lembrechts en zijn collega’s houden de uitheemse soorten langs bergwegen daarom al sinds 2007 in de gaten, in elf berggebieden over de hele wereld: in Noorwegen, Zwitserland, de Canarische Eilanden, New South Wales, Victoria (Australië), Centraal- en Zuid-Chili, India, Hawaï, Montana en Oregon.
“Er zitten grote verschillen in de snelheid van de invasie, maar de algemene toename is onmiskenbaar”, vertelt Lembrechts. De studie van de elf bergregio’s wereldwijd toont een toename van het aantal uitheemse soorten met maar liefst 16% in de afgelopen tien jaar.
Vooral Europese plantensoorten
Bovendien vonden de wetenschappers de uitheemse soorten in tien van de elf onderzochte gebieden op significant grotere hoogte dan tien of zelfs maar vijf jaar geleden. Verhuizen naar grotere hoogten om hun voorkeursklimaat te volgen is een bekende strategie voor planten om zich tegen de klimaatverandering te verdedigen. Alleen is de snelheid waarmee uitheemse soorten naar boven klimmen hoger dan wanneer alleen het klimaat de boosdoener zou zijn.
"Europa is de grootste exporteur van exotische planten naar berggebieden wereldwijd, zegt Jonas Lembrechts.
“Uitheemse soorten komen nieuwe regio’s vaak via het laagland binnen, waar de meeste mensen zijn,” vertelt Lembrechts. “Van daaruit vinden zij hun weg naar de bergen. Maar met een beetje hulp van mensen kan hun verspreiding soms razendsnel gaan, zeker langs bergwegen en paden.”
Uit balans
Vaak zijn dit dan ook nog eens Europese plantensoorten, zo blijkt uit onderzoek. “Europa is op dit moment met voorsprong de grootste exporteur van exotische planten naar berggebieden wereldwijd,” legt Lembrechts uit. “Niet zo vreemd, als je bedenkt dat het in de laatste eeuwen ook vooral Europeanen waren die berggebieden op andere continenten gingen bezoeken, voor toeristische en commerciële doeleinden.”
Goed nieuws is dat echter niet. “De bergnatuur is vaak erg kwetsbaar”, aldus Lembrechts. “Uitheemse plantensoorten kunnen de inheemse soorten, die belangrijk zijn in het plaatselijke ecosysteem, bedreigen of verdrijven, waardoor het systeem uit balans geraakt.”