De mensenrechtentoets werd ontwikkeld door de ad hoc-werkgroep mensenrechten bestaande uit experts aan alle Vlaamse universiteiten, die in januari 2018 door de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) werd opgericht. De huidige mensenrechtentoets is een vorm van zelfregulering voor en door de Vlaamse universiteiten. Hij moet gezien worden als een niet-bindend geheel van richtlijnen die de Vlaamse universiteiten helpen hun institutionele mensenrechtenbeleid verder vorm te geven.
Op 30 mei 2023 werd de ethische commissie voor Misuse, Human Rights & Security opgericht door het instellingsbestuur. Deze commissie staat in voor het leveren van advies binnen de domeinen dual use, misuse en militair onderzoek; mensenrechten; en kennisveiligheid. De commissie bespreekt ingediende aanvragen omtrent onderzoek en/of samenwerkingen waarbij mogelijk risico’s bestaan. Denk aan a) militaire toepassingen, b) potentieel misbruik van onderzoeksresultaten voor terroristische of onethische doeleinden, c) het risico op buitenlandse inmenging, d) een directe of indirecte betrokkenheid van een partner of onderzoeksactiviteit bij mensenrechtenschendingen.