Karolien van Nunen (UAntwerpen) ontwikkelt tool om veiligheidscultuur in kaart te brengen

Veiligheid in bedrijven is een complex thema. “Een echte veiligheidscultuur behelst veel meer dan het beperken van het aantal ongevallen”, stelt Karolien van Nunen. Zij maakte aan de Leerstoel Vandeputte (UAntwerpen) een doctoraat in de veiligheidswetenschappen en ontwikkelde daarbij een tool die ondernemingen een spiegel wil voorhouden.

De Universiteit Antwerpen begon elf jaar geleden met de master in de veiligheidswetenschappen, een unieke opleiding in Vlaanderen. Iets later werd ook de Leerstoel Vandeputte gelanceerd: Gilbert Vandeputte, oud-CEO van Vandeputte Safety Experts, financierde wetenschappelijk onderzoek binnen het domein van de veiligheid. Karolien van Nunen, een van de oud-studenten van de master in de veiligheidswetenschappen, wordt nu de tweede doctor in de veiligheidswetenschappen.

Tijdens haar doctoraatsonderzoek focuste ze op de veiligheidscultuur in organisaties. “Er bestaat al heel wat wetenschappelijk onderzoek naar het concept”, legt van Nunen uit. “Maar bijna altijd wordt het veel te eenvoudig voorgesteld. Denk aan de borden aan de ingang van veel grote bedrijven: die geven aan hoe lang de onderneming ongevalvrij is. Maar veiligheid is veel meer dan het vermijden van incidenten. Veiligheid kan op dat vlak vergeleken worden met gezondheid: het is niet omdat je geen fysieke klachten hebt, dat je automatisch een goede gezondheid hebt.”

Meer dan het objectief waarneembare

Van Nunen werkte een integraal en interdisciplinair kader voor een veiligheidscultuur in organisaties uit, eentje dat rekening houdt met de noden van het werkveld. Er hoort ook een evaluatie-instrument bij, een tool die ondernemingen een spiegel voorhoudt.

“Ik bracht the big picture in kaart”, legt de kersverse doctor uit. “Daarvoor deed ik onder meer interviews en focusgroepen met 84 professionals en experten uit het werkveld. Ook namen er bijna 750 werknemers deel aan de validatie van de evaluatietool. Ik keek naar veel meer dan het objectief meetbare en waarneembare. Het aantal ongevallen kan je makkelijk meten, maar als je firma af en toe een ongeval kent, betekent dat niet per se dat de veiligheidscultuur slecht is. Je moet ook kijken naar het veiligheidsgevoel, naar attitudes en percepties.”

Interne benchmarking

Wie met een integrale bril naar veiligheid kijkt, moet rekening houden met technologische, menselijke en organisatorische factoren. Van Nunen ontwikkelde met het Integrated Safety Culture Assessment (ISCA) een toegepast evaluatie-instrument. De nieuwe tool brengt alle aspecten in kaart en dat vertaalt zich in een gedetailleerde score per veiligheidscultuurdomein.

“Het is geen one size fits all instrument”, aldus de onderzoekster. “Dat is wenselijk noch haalbaar vanwege de complexiteit van het veiligheidscultuurconcept. Het instrument houdt rekening met de specifieke noden en de context van het bedrijf. Op basis van de tool kan een organisatie een erg doelgerichte verbeteringsstrategie uitwerken. Wanneer medewerkers fouten begaan op veiligheidsvlak, worden ze vaak op cursus gestuurd. Maar veel verbeterpunten situeren zich op organisatorisch vlak. Die aanpakken is meestal minder evident voor een organisatie.”

Omwille van de grote verschillen tussen bedrijven en sectoren kunnen de scores van meerdere ondernemingen niet met elkaar vergeleken worden. Van Nunen: “Ik ben er ook geen voorstander van. De score is vooral bedoeld als een interne benchmarking: ISCA brengt de veiligheidscultuur in kaart, formuleert aanbevelingen en wil uiteindelijk veranderingen bewerkstelligen die tot een verbeterde veiligheidscultuur leiden.”

De volledige doctoraatsstudie is raadpleegbaar via https://books.gildeprint.nl/thesis/590913-vanNunen/.

---

Over de illustratie: