Jakob Cleymans

Vertel eens over je onderneming: Hoe heet ze en wat doe je juist?

Coop Centraal is een democratische en participatieve supermarkt die we hier in Antwerpen willen opstarten. Democratisch in de zin dat we een gezelschap consumenten zijn die dingen voor onszelf willen realiseren en participatief in de zin dat we vragen aan alle mensen die klant van de supermarkt willen worden om drie uur per maand mee te werken in de winkel. Op die manier kunnen we al het werk laten uitvoeren door mensen die zelf mee willen stappen in het project. Ons coöperatieve participatieve model wilt dus zeggen dan de consument iemand is die ook meewerkt in de winkel en bovendien ook mede-eigenaar is van de winkel. Daardoor hebben we veel lagere loonkosten en kunnen we veel minder marge vragen op de aankoopprijs van onze producten. Waar een normale supermarkt normaal 50% meer bovenop de aankoopprijs vraagt, kunnen wij rondkomen met maar 20%. Dus enerzijds heb je als groot voordeel die betere prijsverhouding, maar anderzijds heb je ook het voordeel van het democratische model. Omdat we het zelf organiseren, kunnen we iedereen een gelijke inspraak geven. Al onze beslissingen worden genomen op een algemene vergadering waar alle coöperanten punten op de agenda kunnen zetten en iedereen een gelijke stem heeft. We proberen dus een soort gemeenschap uit te bouwen, waarmee we de winkel organiseren, maar we willen die gemeenschap ook verder uitbouwen. We willen een soort van sociale cohesie proberen te versterken. Zo is het de bedoeling om heel wat mensen uit verschillende milieus samen te brengen.

Wat heeft je geïnspireerd om dit idee te ontwikkelen?

Ik was vroeger betrokken bij de klimaatmarsen van 2018. Voedsel is een belangrijk gegeven in de klimaattransitie en dus was de basis insteek voor ons ‘Hoe kunnen we duurzaam voedsel betaalbaar maken?’. Vaak zijn die twee dingen tegengesteld aan elkaar en dat zou niet zo mogen zijn. Als we de klimaatcrisis willen aanpakken, moeten we een balans zien te vinden. Ecologie zou niet iets mogen zijn dat enkel bestaat voor rijke mensen. We willen via de winkel dus ook het maatschappelijk debat over consumptie stimuleren op een manier waarbij we iedereen kunnen betrekken.  

Een supermarkt starten doe je natuurlijk niet zomaar. Hoe ben je aan financiering gekomen?

We hebben op een bepaald moment een subsidie van de stad gekregen. Dat was een €7500, wat betrekkelijk weinig is voor een supermarkt, maar het is wel een start. Het grote voordeel waar wij dan wel mee zitten is dat, omdat het een participatief project is, er ook heel wat mensen willen helpen met het ontwikkelen van het project. Eén van die mensen is iemand die vroeger bij De Wrikker werkte, een ecologische drukkerij in Berchem. Zij hebben een erg groot gebouw met een winkelruimte en willen aan een voordelig tarief aan ons huren. We zijn nu ook bezig met een pilootproject, wat wilt zeggen dat we de 20 mensen die we nu al meehebben in de algemene vergadering willen vragen om samen een aankoop te doen bij een groothandel, eventueel in samenwerking met onze Brusselse tegenhangers. Op die manier doen we aan prefinanciering waarbij wij een lijst met mogelijke producten die mensen willen kopen online zetten, zij bestellen en betalen op voorhand, waarna het een week later in de winkel ligt en ze hun producten kunnen komen afhalen. Zo hebben we weinig kapitaal nodig om toch al te beginnen met onze werking en moeten we zeker ook geen producten weggooien.

Welke strategieën ga je gebruiken om de zaak op de markt te brengen?

Het probleem is dat we een groep mensen zijn met weinig economische of marketing expertise. Ik studeer zelf filosofie en geschiedenis en heb een andere invalshoek. Dat hebben mijn medeoprichters ook wel. Maar het idee is dat we sociale organisaties willen aanspreken en willen vragen of we ons project bij hun publiek zouden mogen voorstellen. We willen voornamelijk inzetten in het gaan naar geëngageerde mensen en organisaties om hen te informeren over ons initiatief omdat het wel vaak aansluit bij die organisaties.

Vanaf wanneer zie jij dit verhaal als een succes?

Ik denk dat we succesvol zijn vanaf het moment waarop we onze werking hebben die stabiel is en de zaak economisch rendabel begint te worden, maar dat we ook genoeg coöperanten hebben die al het werk kunnen verzetten om de winkel een aantal dagen per week open te kunnen houden. De verwachting die we hebben – op basis van andere supermarkten die het zo doen – is dat dat vanaf een 250-tal mensen zal zijn.

Jullie hebben dus al een vaste locatie voor de winkel, maar hoe zit dat met die algemene vergaderingen?

We huren dus een winkelruimte in centrum Oud-Berchem, vlakbij Berchem station. Wel maar 35 vierkante meter, maar dat is eigenlijk perfect om de winkel te starten. Hoe we de vergaderingen concreet gaan uitwerken is nu nog een vraagteken. Wellicht zullen we dan gewoon ergens een zaal huren. Maar op dit moment zijn we nog maar met een 20-tal mensen en komen we samen in de Peperfabriek, die gratis lokalen aanbieden.

Wat vind je het leukst aan het ondernemerschap?

Ik geloof heel hard in het project en dat geeft me erg veel voldoening. Het systematisch opbouwen van het project en zo iets concreets verwezenlijken, het maken van iets waar er daarvoor niets was, is heel fijn. Dat mis ik ook wel een beetje in mijn opleiding. Je steekt echt de handen uit de mouwen en je creëert iets. Dat vind ik erg motiverend!

Zijn je prioriteiten veranderd door het project?

Dat vind ik een moeilijke vraag… Ik denk het wel. Ik denk dat dit project voor mij meer prioritair is dan mijn studies, al vind ik het moeilijk om die uitspraak te doen. Ik wil nu ook even pauze nemen van het project omdat ik me de komende maand natuurlijk wel wil focussen op mijn studies en de aankomende examens. Nu heb ik wel het voordeel dat ik de tijd kan nemen om even tijd in mijn studies te steken, omdat we met een team zitten waar niet iedereen nog studeert. De anderen geven me bovendien ook drive om eraan verder te werken. We zijn allemaal goede vrienden en op die manier voelt het werken voor het project niet altijd aan als werk.

Je combineert dus studeren met een onderneming. Hoe ziet een typische dag er nu uit voor jou?

Goh, ik geraak nog naar al mijn lessen en krijg nog al mijn taken af, dus dat is al zeker geen probleem, maar als ik thuis zit en niet met mensen heb afgesproken ofzo, ben ik wel bezig voor de coöperatieve. Ik steek er meerdere uren per dag in, maar het is wel werk dat ik allemaal kan doen op eigen tempo. We zijn nu bijvoorbeeld bezig met het uitschrijven van een businessplan en daar steek ik dan tijd in zodra ik die heb.

Is er, wetende wat je nu weet, iets dat je anders zou hebben gedaan toen je net begon?

Zeker! Ik zit nu een dik jaar bij het project en als ik zou reflecteren over wat er het voorbije jaar allemaal gebeurd is, dan denk ik dat het belangrijkste is om professionele mensen echt wel te gebruiken wanneer ze worden aangeboden. Wij zijn bijvoorbeeld nu al 6 maanden bezig met het indienen van statuten omdat die telkens worden teruggestuurd door een foutje en dat had allemaal veel gemakkelijker geweest als we daarmee naar een organisatie hadden gegaan die ons hadden kunnen begeleiden in het opstellen van die statuten. Er is niets demotiverender dan een statuut opnieuw op te moeten sturen met één kleine aanpassing. Verder hebben we ook lang een afwachtende houding gehad met het pilootproject. We hebben dat telkens wat uitgesteld, maar hadden dat eigenlijk al enkele maanden geleden kunnen beginnen doen. Ik denk dat hoe sneller je begint met proberen, hoe sneller je ervaringen opbouwt.

Welke uitdagingen heb je ondertussen al moeten overwinnen?

Het moeilijkste aan samenwerken met veel andere mensen is een manier vinden om dat vlot te laten verlopen, om ervoor te zorgen dat het werk goed verdeeld is en dat iedereen het gevoel heeft dat ernaar geluisterd wordt. Daar hebben we zeker wel een weg in moeten zoeken.

Hoe definieer jij succes?

Ik geloof heel erg in het coöperatieve idee en voor mij zou succes dan ook betekenen dat mensen ook effectief zien dat het idee werkt. In Brussel heb je bijvoorbeeld ook zo een coöperatieve die nu al 4 jaar bestaat en al 4.000 leden heeft, in Berlijn zijn ze nu een jaar bezig en zitten ze met een 1.000-tal mensen, in Parijs zijn ze al jaren bezig, je hebt er in Verviers, in Madrid, in Barcelona … Overal in Europa begint het op te komen en als we dus aan mensen kunnen tonen dat het werkt, dan denk ik dat dat een hele kracht zou geven. Er zit persoonlijk voor mij niet zoveel in buiten het idee naar buiten brengen. Het idee dat erachter zit, is wat het succesvol zou maken.

Heb je soms schrik dat het niet gaat lukken? Hoe ga je om met die gevoelens van twijfel?

Als ik twijfels heb, dan kom ik op een plek en begin ik te vertellen over het project en is iedereen super enthousiast. Dat helpt enorm! Ik heb soms wel twijfels of het mij wel allemaal gaat lukken om dit te doen, maar er is tijd en ik heb mensen die me steunen. Dat zorgt er uiteindelijk allemaal voor dat ik vertrouwen heb dat het wel goed komt. Bovendien geven de successen van de andere steden ook heel wat rust.

Wat zijn volgens jou dan de kwaliteiten van een goede ondernemer?

Ik denk dat als je wilt ondernemen, je moet spreken vanuit een soort van passie. Als je niet vanuit een soort intrinsieke motivatie met je project bezig bent, ga je er niet de tijd in kunnen steken en ga je jezelf enkel last bezorgen met de hoeveelheid werk. Het is belangrijk om erg geboeid te zijn in het onderwerp waarin je iets wilt ondernemen. Dat is volgens mij het belangrijkste. Als je dat hebt met een leergierige mindset en je alles wilt leren wat je nog niet weet, dan kom je er wel.

Welk advies zou je geven aan iemand die ondernemer wil worden?

Ik denk dat netwerken heel belangrijk is. Mensen kennen die weten waar ze mee bezig zijn, die kunnen helpen en ondersteunen en waar je advies aan kunt vragen, is echt cruciaal. Daarmee staat of valt je project echt. Als je dus je eigen zaak zou willen oprichten, is het belangrijk om te zoeken naar mensen die er iets van weten. Laat je helpen, want mensen willen je ook helpen!

Tot slot, wat zijn nu de toekomstplannen?

Ons plan is om snel te beginnen met ons pilootproject. Er moeten nog enkele zaken in orde gebracht worden, maar we willen dus starten met de mensen die nu al actief zijn in ons project. Op basis van de ervaring van producten bestellen en afhalen, willen we dan in februari openen naar een breder publiek die willen meedoen aan het prefinancieringsidee. We willen de komende maanden voornamelijk meer mensen op de hoogte houden van het project!