Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Religieus drukwerk voor 1800

In de werking van het Ruusbroecgenootschap staan vanaf het begin religieuze teksten centraal, zowel handgeschreven als gedrukte. Dat heeft geleid tot talrijke publicaties. Het heeft bovendien geleid tot de vorming van een bibliotheek die vanwege zijn uitzonderlijk rijke collectie oude drukken en prenten inmiddels de status van erfgoedbibliotheek heeft gekregen. Deze rijkdom nodigt uit tot onderzoek en die uitnodiging wordt alleen maar versterkt door de perspectieven die modern boekhistorisch onderzoek daartoe biedt. Daarin wordt immers de bestudering van de inhoud verbreed door systematische aandacht voor de drieslag van ‘productie – distributie – consumptie’ van drukwerk. Via allerlei ‘proefboringen’, ten dele ook in de context van het onderwijs, is inmiddels duidelijk geworden dat systematisch boekhistorisch onderzoek tal van interessante gegevens aan het licht kan brengen, zoals moge blijken uit de lijst van publicaties hieronder.

Bibliasacra.com

Ten behoeve van de elektronische Bijbelbibliografie is in de laatste jaren verder onderzoek gedaan naar de geschiedenis van vroege gedrukte Nederlandse Bijbelvertalingen, waarin Antwerpen zo'n belangrijke plaats inneemt.

Publicaties

Belangrijkste publicaties

Theo Clemens

  • Theo Clemens, ‘Petrus Dens en de Mechelse theologie: rond de uitgavegeschiedenis van een befaamd seminariehandboek’, in: Jan Jacobs (red.), Boeken als bron: opstellen aangeboden aan dr Marcel Gielis bij gelegenheid van zijn vijfentwintigjarig dienstjubileum aan de Theologische Faculteit Tilburg 1976-2001 (Tilburg, 2001), 69-90.
  • Theo Clemens, ‘A textbook for theological formation from Mechelen: its importance for the identity of the Roman Catholic clergy in the Netherlands’ –in: Judith Frishman, Willemien Otten en Gerard Rouwhorst (red.), Religious identity and the problem of historical foundation: the foundational character of authoritative sources in the history of christianity and judaism (Leiden, Boston, 2004), 114-133.
  • Theo Clemens, ‘Met dank aan de censor: de informatieve waarde van precensuursporen in katholiek drukwerk uit de Nederlanden’, in: Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis, 13 (2006), 7-31.
  • Theo Clemens, Register van goedkeuringen in drukken uit de Nederlanden als boekhistorisch werkinstrument (versie van 7 aug. 2006), 4, 55, 55, 55, 55, 55 p.
  • Theo Clemens, ‘De religieuze leescultuur onder Nederlandse katholieken, 1580-1850: een zoektocht naar wat niet bestaat’, in: Tijdschrift voor Nederlandse kerkgeschiedenis, 9 (2006), 54-61.
  • Theo Clemens, De ingehouden Verlichting onder de Nederlandse katholieken, in: Ernestine van der Wall en Leo Wessels (red.), Een veelzijdige Verlichting: Religie en Verlichting in Nederland 1650-1850 (Nijmegen, 2007), 239-276.
  • Theo Clemens, ‘Kerkboeken en zilverwerk: een problematische relatie’, in: Anne-Marie Claessens-Peré, Zilveren hemelsleutels: twee eeuwen Belgische boekbandjes (Antwerpen: Zilvermuseum Sterckshof, 2008), 25-33.
  • Theo Clemens, ‘De Antwerpse suffragiën (1703-1739): het wegen van een gedrukte bron’, in De Gulden Passer, 85 (2007), p. 105-140; 86 (2008), p. 61-113 en 87 (2009), 85-114.
  • Clemens, T.H.J., ‘Een veelzijdig bedriegertje in de wereld van het katholieke kerkboek: Het Vermeerdert Paradysken in de Centrale Oud-Katholieke Bibliotheek’ in: Marco van Egmond, Bart Jaski en Hans Mulder (red.), Bijzonder onderzoek: een ontdekkingsreis door de Bijzondere Collecties van de Universiteitsbibliotheek Utrecht (Utrecht, 2009), 126-133; ook beschikbaar als E-book (hoofdstuk)
  • Clemens, T.H.J., ‘Wilhelm Nakatenus S.J., Hemels palmhof (1694, 1740)’ in: Paul Begheyn, Bernard Deprez, Rob Faesen en Leo Kenis (red.), Jesuit books in the Low Countries 1540-1773: a selection from the Maurits Sabbe Library,  met medewerking van Eddy Put, Frans Chanterie en Lieve Uyttenhove. Leuven: Peeters, 2009, 270-276.
  • Theo Clemens, ‘Intensivering van het kerkelijk en godsdienstig leven en de strijd om de ‘ware’ godsdienst’, in: Marcel Gielis, Leo Kenis, Guido Marnef en Karim Schelkens (red.), In de stroom van de tijd: (4)50 jaar bisdom Antwerpen. (Antwerpen/Leuven: Bisdom Antwerpen/Davidsfonds, 2012), p. 94-137.
  • Theo Clemens, i.s.m. Guido Marnef en Eddy Put (red), ‘Broederschappen in de Nederlanden: een opstap naar verder onderzoek’, In: Trajecta 22 (2013), 249-379
  • Theo Clemens, ‘Lijst van broederschapsdrukwerk’ [met aparte inleiding].  Digitale bijlage bij Theo Clemens, Guido Marnef en Eddy Put, [Inleiding op thematisch cluster over] Broederschappen in de Nederlanden: een opstap naar verder onderzoek, in: Trajecta 22 (2013), 249-260.
  • Theo Clemens, ‘Een broederschapsboekje uit Turnhout’,  in: De Gulden Passer,  91 (2013), 249-253
  • Theo Clemens, ‘Een verkenning van de contrareformatorische godsdienstigheid aan de hand van Ryck-vloeyende fonteyne (1629) en Altare thymiamatis (1631) van de augustijn Petrus Gerardi’, in: Joost van Neer en Brian Heffernan, (red.), Verlangen naar geestelijke schoonheid: opstellen aangeboden aan Martijn Schrama, O.S.A. z.pl.: Uitgeverij 2VM, 2014, 143-156.

August den Hollander

  • August den Hollander, 'Een ontdekking die verdween en weer verscheen. Antwerpen, Ruusbroecgenootschap, Hs. Neerl. 37 (olim Exeter, Devon Record Office, Temporary Deposit 330' (met Th. Mertens), in: De Gulden Passer. Tijdschrift voor boekwetenschap 91 (2013), 253-263.
  • August den Hollander, 'Late medieval Vernacular Bible Production in the Low Countries, in: K. von Greyerz, S. Seidel Menchi, M. Wallraff (eds.), Basel 1516: Erasmus' Edition of the New Testament, Spätmittelalter, Humanismus, Reformation/Studies in the Late Middle Ages, Humanism and the Reformation (SMHR) 91, Tübingen: Mohr Siebeck 2016, 43-58.
  • August den Hollander, 'Lettersnijder (1524) en Hillen van Hoogstraten (1527): Erasmus in het Nederlands', hoofdstuk 14, in: De Bijbel in de Lage Landen. Elf  eeuwen van vertalen (Paul Gillaerts, e.a.), Heerenveen 2015, 220-225.
  • August den Hollander, 'De Liesveltbijbel (1526 e.v.): naar een protestantse bijbel', hoofdstuk 15, in: De Bijbel in de Lage Landen. Elf  eeuwen van vertalen (Paul Gillaerts, e.a.), Heerenveen 2015, 226-236.
  • August den Hollander,  'Consolidatie en versterking van godsdienstige identiteit. Inleiding', hoofdstuk 20, in: De Bijbel in de Lage Landen. Elf  eeuwen van vertalen (Paul Gillaerts, e.a.), Heerenveen 2015, 390-394.
  • August den Hollander, 'Een bijbel van de lutheranen in Nederland – de mythe van de vertaling van Adolf Visscher uit 1648', hoofdstuk 23, in: De Bijbel in de Lage Landen. Elf  eeuwen van vertalen (Paul Gillaerts, e.a.) Heerenveen 2015, 445-450.
  • August den Hollander, 'Bijbelse lees- en leerstof', kadertekst bij hoofdstuk 24, in: De Bijbel in de Lage Landen. Elf  eeuwen van vertalen (Paul Gillaerts, e.a.), Heerenveen 2015, 466-467.