Keukentje met 1600 Delftse tegels bleef bewaard na verdwijnen prestigieuze school

Onder het nieuwe woonproject De Dams schuilt een historisch pareltje: een kelderkeuken betegeld met Delfts blauw. Studenten conservatie-restauratie van UAntwerpen namen de 1600 tegels de voorbije jaren onder handen: “Zo’n project gaan we nooit meer meemaken.” De gerestaureerde keuken zal dienst doen als ontmoetingsruimte voor de nieuwe bewoners.

Enkele jaren geleden werd een deel van de gebouwen van ‘De Dames’, de legendarische voormalige meisjesschool op de Meir, afgebroken. De oude schoolgebouwen maakten plaats voor een woonproject. Samen met de als monument beschermde gebouwen op de site bleef ook het karakteristieke kelderkeukentje, bekleed met historische Delftse tegels, behouden. De conservatie- en restauratiedossiers werden opgemaakt door Patine architecten uit Antwerpen in opdracht van Van Wellen Group. Dit alles met de bedoeling het kelderkeukentje na oplevering te kunnen schenken aan de gemeenschap.  

Kriskras door elkaar

De kelderkeuken bevindt zich in wat in de 17de eeuw het pand ‘In den gouden Scepter van Spagniën’ was. Naast de Delftsblauwe muurhoge betegeling zijn ook de ingemaakte kasten met fraai gedraaide spijltjes en geprofileerde panelen waardevol.

Studenten conservatie en restauratie werkten meer dan vier jaar aan het unieke project in het keukentje.

Wie het keldertje van De Dames binnenstapt, wordt overweldigd door de eclectisch betegelde wit-blauwe muren. In de hele ruimte prijken Delftse tegels, kriskras door elkaar. “Tegelkamers zoals deze zijn er nog maar weinig in Antwerpen,” legt docente Stefanie Bauvois (UAntwerpen) uit. “Daarom besliste de architect om de kamer te restaureren. Er zitten heel oude tegels tussen, uit de 18de eeuw, maar ook uit de 21ste. Als er een tegeltje uitviel, dan kon je op de rommelmarkt wel een nieuw vinden.” 

Zoals de leraarskamer

Het keldertje werd destijds door de nonnen van De Dames als keukentje en ontmoetingsruimte gebruikt. “Het was het historisch equivalent van de leraarskamer,” lacht Rani De Vos. De oud-studente conservatie en restauratie werkte vrijwillig mee aan het project. “We hebben er zó hard aan gewerkt. Doorgaans mag je een drietal tegeltjes restaureren, hier waren het er 1600. Zo’n project gaan we in onze carrière nooit meer meemaken.”

De studenten gingen onder meer aan de slag met een fijn penseeltje en blauwe verf. Ze schilderden guitige tafereeltjes van spelende kinderen, schepen en mythologische figuren bij, niet om ze te veranderen, maar om ze in ere te herstellen. 

Zoutkristallen verwijderen

Toch was er tijdens het proces nog een andere, veel grotere uitdaging. “Door opstijgend vocht, dat in de tegels zelf uitdroogde, ontstonden zoutkristallen die we moesten verwijderen”, vertelt Bauvois. Voortaan zal de gerestaureerde kelder dienen als ontmoetingsruimte voor de nieuwe bewoners van het complex. “We zijn blij dat het een publieke ruimte blijft”, vertelt De Vos. “We hopen dat ze ook op Erfgoeddagen wordt opengesteld, zodat nog heel wat meer mensen de bijzondere tegeltjes kunnen bewonderen.”

Met een fijn penseeltje en blauwe verf herstelden de studenten de tegels in ere.

De opleiding conservatie en restauratie in Antwerpen is de enige Nederlandstalige en de enige universitaire opleiding van dit kaliber in België. “We zetten heel bewust in op die ambachtelijke technieken, met veel praktijklessen”, vertelt Bauvois. “Uniek aan onze opleiding is ook dat de studenten voor de musea van de Stad Antwerpen kunnen werken, op echte museale stukken. Het zijn altijd unieke cases.”