Onderzoek Hilde Greefs

Abstract

De geschiedenis van de 18e-eeuwse revoluties is vaak geschreven als een geschiedenis van ingrijpende veranderingen enerzijds, of als een verhaal van continuïteit van de oude orde anderzijds. Slechts weinig historici hebben gekeken naar de manier waarop huishoudens deze verandering en continuïteit in hun dagelijks leven ervoeren en er mee omgingen, en dat geldt zeker voor de lagere middengroepen. Dit is wat het huidige project zal bijdragen aan de historiografie, dankzij een unieke verzameling van ongeveer 500 brieven die mannen en vrouwen uit de Nederlandse stad Delft tussen 1795 en 1798 aan hun stadsbestuur schreven. De auteurs zijn vooral handwerkslieden en winkeliers of hun vrouwen of weduwen, die verliezen hadden geleden tijdens de revolutionaire periode, en het stadsbestuur om een baan vroegen. De vaak uitgebreide brieven blikken terug op de tumultueuze revolutionaire periode tussen 1787 en 1795, en geven ons zo inzicht in de centrale vraagstelling van dit project, namelijk hoe huishoudens uit de lagere middenklasse de revolutionaire veranderingen in hun dagelijks leven ervoeren, hoe ze met deze veranderingen omgingen, en hoe ze na de revolutie hun leven weer opbouwden. Dit zal gebeuren aan de hand van drie levensdomeinen: werk, gezin en het sociale netwerk. De resulterende analyse zal ons een nieuwe kijk geven op processen van revolutionaire verandering, die de nadruk legt op de agency van huishoudens uit een weinig bestudeerde sociale groep.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: Gelderblom Oscar
• Mandaathouder: Tanis Nelleke

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De levensverwachting in de westerse landen is de voorbije twee eeuwen enorm gestegen. De stijging ging gepaard met een verandering in het doodsoorzakenpatroon waarbij zogenaamde degeneratieve ziekten (hart- en vaatziekten, kanker) geleidelijk de plaats innamen van infectieziekten (cholera, tbc, enz.). De timing van deze epidemiologische transitie is bekend, maar we weten nog niet hoe de transitie gebeurde, en wie er het eerst en het meest van profiteerde. Welke sociale groepen en welke plaatsen waren het kwetsbaarst, en voor welke doodsoorzaken gold dat? Dankzij het unieke doodsoorzakenregister van de stad Antwerpen, bijeengebracht via een groot burgerwetenschapsproject (www.sosantwerpen.be) is het mogelijk om onderzoek te doen naar de sociale en ruimtelijke ongelijkheden in oorzaakspecifieke sterfte tijdens de negentiende en vroege twintigste eeuw. Op basis van diverse methoden en GIStorical Antwerp kunnen we achterhalen in welke mate leeftijd, geslacht, beroep en herkomst, een rol speelden bij oorzaakspecifieke sterfte, en welke factoren de verschillen verklaren. Als de grootste Belgische stad destijds gekenmerkt door hoge mobiliteit en ingrijpende socio-economische veranderingen, vormt Antwerpen een uniek laboratorium om ongelijkheden in sterfte te bestuderen. Havensteden waren bovendien belangrijk voor de verspreiding van infectieziekten. De huidige uitbraak van het coronavirus toont de noodzaak van een dieptestudie naar ongelijkheden in sterfte in het verleden.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Tijdens de negentiende eeuw waren havensteden in Europa en de Verenigde Staten onderhevig aan fundamentele veranderingen in de maritieme sector, maar ook verstedelijking en toenemende mobiliteit hadden hun impact op de stad en haar bevolking. Al deze transformaties kwamen samen in havenkwartieren of zogenaamde 'sailortowns'. Deze studie zal onderzoeken hoe de toegenomen globale verbondenheid een impact had op deze volkse buurten. Door de prosopografische methode te combineren met levensloop- en discoursanalyse, zal dit onderzoek de identiteit van tijdelijke en residerende inwoners en hun interacties met elkaar en verschillende lagen van de stedelijke en globale samenleving bestuderen. Deze vergelijkende studie van de havenkwartieren van Antwerpen en Boston beoogt aan te tonen dat factoren zoals migratie en verstedelijking het gemeenschapsleven versterkten in plaats van het te verwoesten. Een grondige sociale analyse van havenkwartieren als dynamische buurten is relevant, want deze districten worden al te vaak neergezet als uitzonderlijke en gevaarlijke plaatsen door tijdgenoten en dit verklaart de eerder negatieve representatie van havenkwartieren in de bestaande literatuur. Dit onderzoek zal ook nieuwe inzichten bieden in de impact van migratie, verstedelijking en toegenomen mobiliteit op hedendaagse volkse wijken die kampen met een negatieve beeldvorming omwille van hun internationaal karakter.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde
• Mandaathouder: Loockx Kristof

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze wetenschappelijke onderzoeksgemeenschap vertrekt van twee samenhangende vaststellingen. Enerzijds zijn de maatschappelijke uitdagingen op het stedelijke niveau zelden of nooit zo groot geweest. Terwijl de meest prangende maatschappelijke problemen zich meestal op het stedelijke niveau bevinden, neemt de urbanisering een ongezien hoge vlucht. Anderzijds is het de laatste decennia, naarmate de urbanisering toeneemt, steeds moeilijker geworden om te definiëren wat een stad eigenlijk is en, bijgevolg, hoe ze wetenschappelijk kan worden benaderd. Een bijkomende paradox is dat de problemen waar de stedelijke samenleving mee geconfronteerd wordt, vragen om een interdisciplinaire benadering, terwijl de stad in verschillende disciplines doorgaans op een verschillende manier wordt gedefinieerd. In antwoord daarop zal een brede waaier aan historici, sociologen, geografen, stadsontwikkelaars, architecten en cultuurwetenschappers zich gedurende vijf jaren buigen over de gestelde uitdagingen en zoeken naar nieuwe manieren om de stad in de nabije toekomst adequaat te onderzoeken. Daartoe werden alvast vier brede thema's gedefinieerd waarin de definitie van een stad sowieso heel onduidelijk is en ter discussie staat, namelijk suburbanisering, territorialiteit, stedelijk burgerschap, en stad en kennis. Het laatste thema is gedeeltelijk overkoepelend omdat het de relatie tussen kennisontwikkeling en de stedelijke samenleving centraal stelt. De historische insteek zal prominent aanwezig zijn. We gaan ervan uit dat niet alleen urbanisering maar ook de definiëring van de stad als object van onderzoek (in de verschillende disciplines) enkel maar afdoende kunnen worden begrepen als er aandacht is voor ontwikkelingen in de tijd.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Munck Bert
• Co-promotor: De Block Greet
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: Oosterlynck Stijn
• Co-promotor: Van Damme Ilja

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het WOG-netwerk 'Historische Demografie' brengt academici samen van verschillende disciplines en van veertien verschillende onderzoeksgroepen in binnen- en buitenland. De idee is om via samenwerking en vergelijking wetenschappelijke vooruitgang te maken in het domein van de historische demografie. Dit zal georganiseerd worden via vijf verschillende werkgroepen (WG), die elk focussen op een specifiek thema. De twee eerste werkgroepen focussen op thema's waar Vlaamse onderzoekers momenteel sterk in zijn met name WGI (Internationale vergelijking van doodsoorzaken) en WGII (Lange-termijn ontwikkelingen in partnerkeuze en huwelijk) en twee waarin onderzoek in Vlaanderen minder ontwikkeld is met name WGIII (Historische demografie van koloniale samenlevingen) en WGIV (Burgerwetenschap in historische demografie). De vijfde werkgroep beoogt samenwerking tot stand te brengen met biologen en genetici. De doelstelling is om de internationale positie van de Vlaamse onderzoekseenheden te versterken en een inhaalbeweging te doen wat de WG III en IV betreft.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Van Damme Ilja
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: Soens Tim

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

EPIBEL wil ongelijkheden in de impact van COVID-19 in kaart brengen en verklaren door het aanreiken van een historisch perspectief, waarbij de huidige pandemie geïntegreerd wordt in de bredere geschiedenis van pandemieën in België. Een pandemie als COVID-19 kan iedereen treffen, maar de kans op ernstige ziekte en overlijden is niet voor iedereen gelijk. En ook de economische gevolgen lijken zeer ongelijk verdeeld, al naargelang beroep, woonplaats, leeftijd, inkomen enzovoort. We weten echter nog weinig over die ongelijkheden en al helemaal niet op langere termijn. COVID-19 is echter niet de eerste grote pandemie die de wereld treft. Daarom vergelijkt EPIBEL de ongelijke impact van COVID-19 systematisch met vijf eerdere epidemieën: de 'Spaanse' griep van 1918/19, de cholera-epidemie van 1866, dysenterie in 1692/93 en de pest in 1438/39 en 1556/59. Elk van deze gebeurtenissen werd door tijdgenoten als bijzonder dodelijk beschouwd. Als gevolg daarvan werden zij goed gedocumenteerd en hebben zij bijgedragen tot de uitbouw van beleid en know-how rond epidemische ziektes. EPIBEL wil het 'pandemisch geheugen' van België verder uitbouwen, en legt daarbij de nadruk op ongelijkheid in kwetsbaarheid en veerkracht. Dat wordt vertaald in een aantal centrale doelstellingen die de rol van sociaal-demografische en economische ongelijkheden onderzoeken tijdens en na epidemische uitbraken in het verleden. De onderzoeker op dit deelproject zal zich daarbij richten op hoe sociale voorzieningen en armoedebeleid de impact van de pandemie op de minst bevoorrechte groepen in de samenleving konden beïnvloeden. EPIBEL combineert daarvoor statistische gegevens over armoede met diepgaand archiefonderzoek naar A) de organisatie van sociale voorzieningen; B) de aard van de steun; C) de ontvangers van steun en D) het publieke debat over sociale voorzieningen en armoedebeleid tijdens en na pandemieën.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project website

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De aankomst van reizigers en migranten in de stad is in eigentijdse literatuur en in historisch onderzoek vaak omschreven als een kritisch moment. Gebrek aan kennis over de stad, alsook een gebrek aan betrouwbare informatie maakt nieuwkomers kwetsbaar voor misbruik. Dit project bestudeert het moment van aankomst in de stad als een cruciaal moment voor nieuwkomers, en logementsplaatsen als cruciale ontmoetingsplaatsen voor verschillende actoren die een impact willen hebben op deze mobiele groepen. Het project wil logementsplaatsen bestuderen als onderdeel van de aankomstinfrastructuur in steden. Dergelijke plaatsen bieden mogelijkheden aan reizigers en migranten om contacten te leggen, die hen kunnen helpen of verhinderen in hun plannen om te blijven dan wel verder te reizen. Het project zal duidelijk maken hoe deze logementsplaatsen functioneerden als knooppunten tussen globale mobiliteitsstromen en de lokale stedelijke omgeving, waar precies praktijken en conflicten over de mobiliteit van mensen werden geconstrueerd en gecontesteerd, wat een impact had op zowel de mobiliteitstrajecten als de sociaalruimtelijke ontwikkeling van steden. Dit onderzoek richt zich op de periode 1850-1930, gekenmerkt door toenemende mobiliteit en migratie, maar ook door groeiende bezorgdheden en morele paniek over die mobiele groepen. De doelstellingen zijn om 1) de veranderende rol en functies van deze logementsplaatsen te onderzoeken binnen de complexe aankomstinfrastructuur en stedelijke omgeving, en 2) om oorzaken van deze ontwikkelingen te onderzoeken door de veranderende interacties, maar ook spanningen en conflicten tussen verschillende actoren en organisaties te belichten die de mobiliteitspatronen van reizigers en migranten probeerden te beïnvloeden. De resultaten zullen niet enkel inzicht bieden in hoe deze logementsplaatsen gebruikt werden om mobiliteit te faciliteren of te belemmeren, maar zal ook een vlottende bevolking in beeld brengen die verborgen is gebleven door de dominante focus op geregistreerde migranten in onderzoek. Zo zal het project het onderscheid dat gemaakt wordt tussen tijdelijke migranten en meer permanente migranten overbruggen, alsook de kloof die er heerst tussen migratie, mobiliteit, en stadsstudies.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: De Block Greet
• Mandaathouder: Segerink Jasper

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Vrijhandel was tijdens de negentiende eeuw een controversieel politiek thema. Dit onderzoek belicht de opkomst van vrijhandel in verschillende Europese landen, waaronder Groot-Brittannië, Frankrijk en België. In deze landen kwamen vrijhandelsorganisaties tot stand in de jaren 1840 die de liberalisering van de internationale handel verdedigden, onderlinge contacten onderhielden, en een sterkere internationale binding tussen Europese naties op het vlak van economische samenwerking nastreefden. Het onderzoek aan de Universiteit van Antwerpen legt de focus op de Belgische positie in de internationale debatten over vrijhandel en de activiteiten van de promotoren ervan, met bijzondere aandacht voor het Internationaal Congres van Economen, georganiseerd door 'L'Association belge pour la liberté commerciale', dat in Brussel is gehouden in 1847. Dit onderzoek past in het breder promotieonderzoek dat de sleutelelementen wilt bestuderen van de vrijhandelsideologie in het midden van de negentiende eeuw aan de hand van de vorming van vrijhandelsorganisaties, de kenmerken van hun leden, en de discussies in de pers en de diverse parlementen aangaande vrijhandel in een comparatief perspectief. Doel is na te gaan hoe het vrijhandelsdiscours ontwikkelde en veranderde doorheen de negentiende eeuw in een comparatief Europees perspectief en de mate dat dit impliciet of expliciet het discours beïnvloedde in de twintigste eeuw.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De groei van industriesteden rond het jaar 1800 wordt vaak gezien als oorzaak van een "crisis in de stadssanering", die de massa aan arme arbeiders dwong te leven in uiterst onhygiënische omstandigheden. De aanleg van het waterleidingnet geldt als keerpunt in de ontwikkeling van de moderne stad. Dit onderzoek stelt het belang van deze "watermoderniteit" in vraag. In een Europese context beperkten economische en demografische groei zich niet tot de 19de eeuw. Met het oog op de hedendaagse uitdagingen rond stadsgroei en de verdeling van natuurlijke grondstoffen, is een comparatief onderzoek naar het beheer van watervoorraden in perioden van economische groei uiterst relevant. In een lange termijnstudie die de Antwerpse "gouden eeuw" (16e eeuw) vergelijkt met de 19e eeuw, wordt nagegaan in welke mate technologische vooruitgang dan wel machtsrelaties bepalend waren voor de toegang tot drinkbaar water op momenten dat natuurlijke grondstoffen onder druk kwamen te staan.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Soens Tim
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Mandaathouder: Janssens Ric

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

In een samenleving waarin het grootste deel van de wereldbevolking in steden woont, staat de ontwikkeling van lange-termijnperspectieven op de ecologische, sociale, economische en politieke uitdagingen inherent aan stedelijkheid, hoog op de internationale onderzoeksagenda. De samenwerking van historici, sociologen, milieu- en literatuurwetenschappers in GISTorical Antwerp II vormt de historische stad Antwerpen om tot een digitaal labo voor lange-termijnonderzoek naar stedelijkheid. Vijf eeuwen stedelijke ontwikkeling tussen 1584en 1984 worden gevat in acht digitale sociale kaarten op het micro-niveau van het individuele huishouden. De bouw zet in op publieksparticipatie via 'crowd sourcing', maar ook op de ontwikkeling van nieuwe digitale technieken (Linear Referencing, Named Entity Recognition). Eens dit framework operationeel is, kunnen andere datasets (van bouwdossiers tot Google Books) onmiddellijk gekoppeld én sociaal en ruimtelijk gecontextualiseerd worden. Lange-termijnsonderzoek naar stedelijkheid in al zijn vormen en diversiteit aan individuele ervaringen en trajecten, krijgt zo een geheel nieuwe dimensie

Onderzoeker(s)

• Promotor: Soens Tim
• Co-promotor: Blondé Bruno
• Co-promotor: De Block Greet
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: Kestemont Mike
• Co-promotor: Loots Ilse
• Co-promotor: Oosterlynck Stijn
• Co-promotor: Stabel Peter
• Co-promotor: Van Damme Ilja

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Oorlogen en economische crises hebben een verwoestende impact. Toch blijven samenlevingen meestal overeind. Hoe, en in welke mate zij daarin slagen, hangt in belangrijke mate af van de veerkracht van lokale instituties en netwerken. Dit project toetst dit aan de hand van vergelijkend onderzoek naar de gevolgen van de Napoleontische oorlogsvoering op de netwerken van handelaren in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden. Doordat de economische, politieke en institutionele achtergronden van de noordelijke en zuidelijke Nederlanden uiteenliepen, kunnen bij vergelijking bijzondere eigenschappen van de lokale instellingen en netwerken beter worden uitgelicht. Hierbij is er aandacht voor de rigiditeit of flexibiliteit van bestaande instituties, de samenwerking of spanningen tussen de lokale overheid en het centrale gezag, en de mate waarin kooplieden er al dan niet in slaagden hun netwerken te gebruiken, uit te breiden en te heroriënteren. In het deelproject aan de Universiteit van Antwerpen staat het Zuid-Nederlandse luik centraal, en wordt nagegaan hoe lokale instituties omgingen met de centrale regelgeving en welke mechanismen binnen handelskringen werd ontwikkeld.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoeksproject bestudeert de geschiedenis en de rol van de salonmuziek binnen de Antwerpse burgerlijke cultuur in de periode 1848 - 1914. Dit eertijds populaire, maar nu grotendeels genegeerde repertoire onthult veel over de materiële, organisatorische, sociologische en economische aspecten van het muziekbedrijf in die periode. Dit muziekhistorisch en artistiek onderzoek wordt gevoerd via leven en werk van twee Antwerpse componisten: Louis Gobbaerts en Maria Matthijssens.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt de rol te onderzoeken van vrouwelijke dienstmeisjes in het democratiseringsproces van langeafstandsmigratie tijdens de negentiende eeuw. Dit zal gebeuren aan de hand van een comparatieve studie van de migratietrajecten en de netwerken van zowel vrouwelijke als mannelijke nieuwkomers die migreerden naar Antwerpen en Brussel in de periode 1850-1900. Gedurende dit tijdvak veranderde het profiel van langeafstandsmigranten die verhuisden naar de stad. Terwijl voordien hoog opgeleide, vaak welstellende en in hoofdzaak mannelijke migranten over lange afstand verhuisden naar de stad vanuit het oogpunt van carrièreperspectieven, vertoonde migratie op het einde van de negentiende eeuw een veel minder fraai beeld van in hoofdzaak laaggeschoolde mannen en vrouwen die vluchtten uit hun thuisregio als gevolg van armoede of vervolging. Die verandering in het profiel van langeafstandsmigranten wordt vaak verbonden met de rurale exodus en de grootschalige tewerkstelling van voormalige landbouwers in de industriële en stedelijke economie, en met de toenemende internationale mobiliteit als gevolg van uitbreidende transport- en communicatiemogelijkheden. Echter, de reële dynamieken van deze verandering en de actoren van verandering op het mesoniveau (het niveau van de interpersoonlijke netwerken en contacten) en op het microniveau (de individuele karakteristieken) is zelden onderzocht. Dit project beoogt om precies deze aspecten in beeld te brengen. Dat zal gebeuren aan de hand van een unieke dataset die zowel individuele karakteristieken als sociale netwerken van buitenlandse nieuwkomers in twee verschillende stedelijke contexten zal bevatten. Dit onderzoek zal gebeuren aan de hand van een nieuwe hypothese die zich precies richt op de rol van vrouwelijke dienstmeisjes bij deze veranderende migratiepatronen. De resultaten van het onderzoek zullen niet alleen bijdragen tot een beter begrip van de democratisering van langeafstandsmigratie tijdens de negentiende eeuw, maar zal ook stereotype beeldvorming aangaande genderverschillen in het historische migratieonderzoek uitdagen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project focust op migranten die werkzaam waren in één van de meest geïnternationaliseerde arbeidsmarktsegmenten tijdens de negentiende eeuw, de maritieme arbeidsmarkt. De maritieme scheepvaart expandeerde in België ten gevolge van onder meer de industrialisering, de uitbreiding van de internationale handel en de transportmogelijkheden. De tewerkstelling in de scheepvaart trok heel wat buitenlandse migranten aan, ook al was de arbeid conjunctuurgevoelig en lange tijd seizoensgebonden. Dit project beoogt zowel de migratietrajecten, -patronen en –kanalen, als de rekruteringspatronen, profielen en loopbaan te bestuderen van deze uitzonderlijk mobiele groep van migranten die werkzaam waren op de Belgische maritieme arbeidsmarkt. Tegelijk besteedt dit onderzoek aandacht aan de interculturele ontmoetingen van matrozen zowel aan boord als op het vasteland. Dit project maakt deel uit van een breder IMMIBEL-onderzoeksproject "Uitgesloten of verwelkomd? Clusters van buitenlandse inwijkelingen in België, c. 1840-1890". Dit project onderzoekt de schaal en de aard van socio-culturele ontmoetingen en confrontaties die voortvloeiden uit internationale migratie naar België tussen c. 1840 en 1890 en beoogt (1) de schaal, chronologie en profielen van buitenlandse migratie naar 19de-eeuws België in kaart te brengen, en (2) de politieke, economische, sociale en culturele dimensies van interacties tussen buitenlanders en verschillende lagen van de Belgische samenleving te onderzoeken. De onderliggende veronderstelling is dat toenemende internationale mobiliteit en circulatie – eerder dan eenmalige migratie – een grote invloed had op de economische, politieke, culturele en sociale geschiedenis van 19de-eeuws Europa in het algemeen en België in het bijzonder.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De groei van industriesteden rond het jaar 1800 wordt vaak gezien als oorzaak van een "crisis in de stadssanering", die de massa aan arme arbeiders dwong te leven in uiterst onhygiënische omstandigheden. De aanleg van het waterleidingnet geldt als keerpunt in de ontwikkeling van de moderne stad. Dit onderzoek stelt het belang van deze "watermoderniteit" in vraag. In een Europese context beperkten economische en demografische groei zich niet tot de 19de eeuw. Met het oog op de hedendaagse uitdagingen rond stadsgroei en de verdeling van natuurlijke grondstoffen, is een comparatief onderzoek naar het beheer van watervoorraden in perioden van economische groei uiterst relevant. In een lange termijnstudie die de Antwerpse "gouden eeuw" (16e eeuw) vergelijkt met de 19e eeuw, wordt nagegaan in welke mate technologische vooruitgang dan wel machtsrelaties bepalend waren voor de toegang tot drinkbaar water op momenten dat natuurlijke grondstoffen onder druk kwamen te staan.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Soens Tim
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Mandaathouder: Janssens Ric

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Met dit project wordt gekeken naar de handelsnetwerken in Antwerpen vanuit een internationaal perspectief en met aandacht voor het belang van actoren uit het buitenland. Antwerpen is een uitstekende casus voor een dergelijk onderzoek omdat de stad tijdens deze periode van industrialisering en modernisering terug rechtstreeks toegankelijk was voor het internationale maritieme verkeer (sinds 1795) en de maritieme contacten en relaties opnieuw diende uit te bouwen. Het project richt zich op de manieren waarop handelaren en zakenlieden hun internationale netwerken uitbouwden, onderhielden en gebruikten en op die manier Antwerpen opnieuw in contact brachten met de rest van de wereld. Dit gebeurt aan de hand van een dieptestudie naar handelscorrespondentie in verschillende havensteden (zoals Londen, Philadelphia en Hamburg).

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht tussen enerzijds UA en anderzijds de Vlaamse overheid. UA levert aan de Vlaamse overheid de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd in voorliggend contract.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Blondé Bruno
• Co-promotor: De Munck Bert
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: Soens Tim
• Co-promotor: Stabel Peter

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt de rol te onderzoeken van locale autoriteiten bij de ontwikkeling van een nationaal migratiebeleid gedurende de periode 1750-1914. In dit langetermijnperspectief gaat de aandacht naar elementen van continuïteit en discontinuïteit bij de behandeling van buitenlandse (niet-nationale) migranten in de stad Antwerpen. Onderzoek naar het nationaal migratiebeleid wordt totnogtoe gekenmerkt door een top-down-benadering, waarbij vooral wettelijke, filosofische en politieke dimensies van de moderne nationale wetgeving centraal stonden. Dit project opteert voor een bottom-up benadering en wil onderzoeken hoe de regelgeving effectief werd toegepast in een lokale context, waar er interactie optrad met gewoonten en praktijken uit het ancien régime en waar ook lokale belangen een rol speelden bij de keuze voor een specifieke behandeling van buitenlandse migranten. De focus zal liggen op de interacties tussen de lokale en nationale besturen waarbij speciale aandacht zal uitgaan naar de omslag in de loop van de negentiende eeuw van niet-lokale naar niet-nationale nieuwkomers als het belangrijkste doelwit van het migratiebeleid. Het doel van dit onderzoeksproject is tweevoudig: (1) de historiografische opsplitsing te overbruggen tussen in hoofdzaak sociaalhistorisch onderzoek naar het ancien régime dat de nadruk legt op lokale vormen van migratieregulering en in hoofdzaak politiekhistorisch onderzoek naar de nieuwste tijden dat een nationaal perspectief hanteert bij de studie van het migratiebeleid; (2) het idee bij te sturen van een scherpe discontinuïteit tussen de praktijk van het migratiebeleid tijdens het ancien régime en het 'moderne' Europa.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Deze wetenschappelijke onderzoeksgemeenschap vertrekt van twee samenhangende vaststellingen. Enerzijds zijn de maatschappelijke uitdagingen op het stedelijke niveau zelden of nooit zo groot geweest. Terwijl de meest prangende maatschappelijke problemen zich meestal op het stedelijke niveau bevinden, neemt de urbanisering een ongezien hoge vlucht. Anderzijds is het de laatste decennia, naarmate de urbanisering toeneemt, steeds moeilijker geworden om te definiëren wat een stad eigenlijk is en, bijgevolg, hoe ze wetenschappelijk kan worden benaderd. Een bijkomende paradox is dat de problemen waar de stedelijke samenleving mee geconfronteerd wordt, vragen om een interdisciplinaire benadering, terwijl de stad in verschillende disciplines doorgaans op een verschillende manier wordt gedefinieerd. In antwoord daarop zal een brede waaier aan historici, sociologen, geografen, stadsontwikkelaars, architecten en cultuurwetenschappers zich gedurende vijf jaren buigen over de gestelde uitdagingen en zoeken naar nieuwe manieren om de stad in de nabije toekomst adequaat te onderzoeken. Daartoe werden alvast vier brede thema's gedefinieerd waarin de definitie van een stad sowieso heel onduidelijk is en ter discussie staat, namelijk suburbanisering, territorialiteit, stedelijk burgerschap, en stad en kennis. Het laatste thema is gedeeltelijk overkoepelend omdat het de relatie tussen kennisontwikkeling en de stedelijke samenleving centraal stelt. De historische insteek zal prominent aanwezig zijn. We gaan ervan uit dat niet alleen urbanisering maar ook de definiëring van de stad als object van onderzoek (in de verschillende disciplines) enkel maar afdoende kunnen worden begrepen als er aandacht is voor ontwikkelingen in de tijd.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Munck Bert
• Co-promotor: De Block Greet
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Co-promotor: Oosterlynck Stijn
• Co-promotor: Van Damme Ilja

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit onderzoeksproject bestudeert publieke overheidsarchitectuur op het stedelijke niveau in het Vlaanderen van de jaren 1950-1980, een periode die in de literatuur gekend is voor de marginalisering van publieke architectuur en voor het ontbreken van elk 'kwaliteitsvol' beleid. In dit project wordt deze stelling in twijfel getrokken én bieden we een oplossing door methodologisch verder te gaan dan de biografische en typologische studies die het historiografische landschap domineren. Het onderzoek richt zich daarom niet op het architectuurobject of de ontwerper op zich, maar wel op de link tussen de diverse actoren, hun interacties en impact op het stedelijke architectuurbeleid.

Onderzoeker(s)

• Promotor: de Smaele Henk
• Co-promotor: Greefs Hilde
• Mandaathouder: Bertels Inge

Onderzoeksgroep(en)

• Power in History - Centrum voor Politieke Geschiedenis

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Doel is inzicht te verkrijgen in de uitbouw, de functie en de werking van internationale netwerken van zakenlieden. Door het in kaart brengen van de internationale relaties van de zakenelite in de havenstad Antwerpen tijdens de negentiende eeuw zal dit project bijdragen tot een meer nauwkeurige typologie van netwerken en tot een diepere kennis van de manier waarop de cosmopolitische zakengemeenschap in Europa opereerde.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt de immigratie en integratiemogelijkheden van ambachtslieden in vroegmoderne steden op een integrale manier te onderzoeken. Er wordt geopteerd voor een combinatie van regionaal en lokaal perspectief, met aandacht zowel voor interacties tussen steden als voor specifieke ontwikkelingen binnen steden, sectoren en beroepen. Concreet gaat het om ambachtslieden (in de brede zin van het woord) die naar de belangrijkste steden van het hertogdom Brabant migreerden tussen circa 1450 en circa 1800, met als uitgewerkte case-studies Antwerpen en Brussel. Dit lange-termijnperspectief is noodzakelijk om conjuncturele ontwikkelingen te overstijgen, dus om zicht te krijgen op 'structurele' verschuivingen, die economisch, politiek-institutioneel en/of cultureel van aard zijn.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Munck Bert
• Co-promotor: Greefs Hilde

Onderzoeksgroep(en)

• Centrum voor Stadsgeschiedenis!

Project type(s)

• Onderzoeksproject