Onderzoek Thom Mertens

Abstract

Dit project kadert in een onderzoeksopdracht toegekend door de Universiteit Antwerpen. De promotor levert de Universiteit Antwerpen de onderzoeksresultaten genoemd in de titel van het project onder de voorwaarden zoals vastgelegd door de universiteit.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project betreft fundamenteel kennisgrensverleggend onderzoek gefinancierd door het Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek-Vlaanderen. Het project werd betoelaagd na selectie door het bevoegde FWO-expertpanel.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Clemens Theo
• Promotor: Mertens Thom
• Mandaathouder: Stoop Patricia

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

"Mobility of Ideas and Transmission of Texts" (MITT) is een vormingsprogramma voor jonge onderzoekers dat onderzoek doet naar de middeleeuwse overdracht van kennis van kerkelijke en academische elites van professionele intellectuelen naar een breder publiek dat bereikt werd via de volkstaal. Het programma richt zich op de dynamiek van het middeleeuwse intellectuele leven in het Rijnland en de Lage Landen, een gebied dat heden ten dage over vijf landen verspreid ligt (Zwitserland, Duitsland, Frankrijk, België en Nederland). In de Middeleeuwen was het echter één cultuurgebied. In dit gebied brachten de grote veertiende-eeuwse mystici Meister Eckhart, Johannes Tauler, Jan van Ruusbroec en hun tijdgenoten een ontwikkelde literatuur in de volkstaal voort die handelde over theologie en religieuze praktijk en die een nieuw lekenpublieksgroepen bekend maakte met een persoonlijke relatie tot God. Het project wil een nieuw perspectief op deze literaire cultuur ontwikkelen door onderzoek te doen naar publiek, toeëigening en verbreiding van teksten in de toenmalige religieuze en intellectuele context.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom
• Co-promotor: Schepers Kees
• Mandaathouder: Nanay Bence

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De bijna voltooide kritische editie van Ruusbroecs werken legt een fundament voor een betrouwbare studie van Ruusbroecs leer en opvattingen. Doel is dit fundament uit te breiden en verder te operationaliseren door middel van een gelemmatiseerde concordantie van het volledige woordmateriaal van Ruusbroec, die bovendien kan dien als de grondslag voor een toekomstig Ruusbroec-lexicon. Het voorgestelde project wil het mogelijk maken de benodigde expertise in te kopen waarover de betreffende onderzoekseenheid, het Ruusbroecgenootschap, niet beschikt.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De moderne devoten hebben een twintigtal verzamelingen van levensbeschrijvingen van hun medebroeders en -zusters nagelaten. Tweederde van deze verzamelingen is in het Latijn, eenderde in het Middelnederlands, in de regel overeenstemmend met het onderscheid man-vrouw, zowel wat het onderwerp als het beoogde publiek betreft. Meermalen is vooral van de zijde van historici de vraag aan de orde gesteld of het in deze vitenverzameling nu om historiografie of om hagiografie gaat. Het project wil deze problematiek als uitgangspunt nemen, maar daarbij het dilemma 'historiografie of hagiografie' loslaten. De tegenstelling wordt al minder absoluut als we spreken in termen van het historiografisch en hagiografisch discours. We moeten vaststellen dat traditionele heiligenlevens voor de moderne devoten blijkbaar niet meer voldeden of althans niet alleen, maar dat ze ook behoefte hadden aan teksten over meer eigentijdse voorbeelden, aan wat minder hagiografische stilering, aan een grotere concreetheid door middel van historiciteit. Ook degenen die het bovengenoemde dilemma aan de orde stellen zijn ervan overtuigd dat deze viten op de eerste plaats ter navolging (imitatio) en ter stichting (aedificatio) zijn geschreven. De derde dimensie van de hagiografie: de admiratio van het wonderbaarlijke lijkt vrijwel afwezig. Het miraculeuze speelt zo'n geringe rol in de vitenverzamelingen dat het zelfs lijkt of er een probleem is geweest met de erkenning van manifestaties van het bovennatuurlijke in het aardse leven. Tegen deze achtergrond is de probleemstelling van deze aanvraag te plaatsen: hoe en waarom stileren de moderne devoten de facta en dicta van eigentijdse figuren tot stichtelijke, bewonderenswaardige en navolgenswaardige voorbeelden, beschouwd in het kader van hun houding ten aanzien van heiligheid en de manifestatie van het bovennatuurlijke in het aardse leven? Bij de beantwoording van deze vragen zal ook aandacht besteed worden aan de relevantie van de onderzoeksresultaten voor de studie van de verhouding tussen laatmiddeleeuwse hagiografie en historiografie, iets waarvoor al heel wat meer onderzoekresultaten bekend zijn betreffende de voorgaande eeuwen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De preek is een van de grote genres van de Middelnederlandse geestelijke literatuur. De studie ervan is ver achtergebleven bij het historisch belang ervan. Het project heeft een tweeledig doel. (1) Een gerichte impuls om het bredere onderzoek naar de Middelnederlandse preek in handschrift en druk te bevorderen en de belangstelling van de verschillende historische disciplines voor dit onderzoeksterrein te wekken, door middel van algemene studies uit historisch-theologische en literair-historische invalshoek en artikelen over de overlevering en verspreiding van de Middelnederlandse preek en 'case-studies'. //..(2) Een efficiënt overzicht van de preken die in het Middelnederlands overgeleverd zijn. Voor genres die gekenmerkt worden door veelheid en onoverzichtelijkheid van het tekstmateriaal zijn repertoria essentieel voor het onderzoek. Het tweede doel vervult dus een noodzakelijke voorwaarde voor het eerste doel. //..De resultaten van het project zullen als volgt gestalte krijgen: een inventaris van de Middelnederlandse preek, gevolgd door een bundel studies van de Middelnederlandse preek. De bundel omvat twee bredere studies van de Middelnederlandse preek van de hand van de beide hoofdaanvragers, respectievelijk vanuit historisch-theologisch en literair-historisch oogpunt, voorts het resultaat van het onderzoek dat uitvoerders verricht hebben naar de verspreiding van de Middelnederlandse preek en verder een aantal 'case studies'.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Dit project beoogt een grondige literatuur- en cultuurhistorische studie van de Ruusbroecteksten in het Middelengels (Vanden blinkenden steen en excerpten uit Die geestelike brulocht) in hun handschriftelijke context. Het onderzoek zal zich o.a. richten op vertaalstrategieën (talige en culturele) en de receptiemilieus van zowel de Middelengelse teksten als de Middelnederlandse originelen. De vertalingen zullen bestudeerd worden tegen de bredere achtergrond van de spirituele cultuur van het laat-middeleeuwse Engeland.

Onderzoeker(s)

• Promotor: De Baere Guido
• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

• Onderzoekscentrum Ruusbroecgenootschap

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Het project 'Memoria in de middeleeuwen' onderzoekt in hoeverre de vorm, inhoud en presentatie van Nederlandse en Franse teksten uit de late middeleeuwen verklaard kunnen worden vanuit de belangrijke rol die het geheugen speelde in de productie en receptie van literatuur. Tot nu toe is de middeleeuwse ars memorativa vooral met betrekking tot de geleerde, Latijnse traditie bestudeerd. Er zijn echter vele aanwijzingen dat de MEMORIA en het memoriseren ook in de volkstalige literaturen een grote rol hebben gespeeld. De keuze van de Franse en de Nederlandse literatuur als onderzoeksterrein creëert de mogelijkhedi om teksten en bronnen te bestuderen die in dezelfde geografische ruimte, met name de Lage Landen, zijn ontstaan of er hebben gecirculeerd. Bovendien kunne op deze wijze twee onderzoekstradities, die aan de Antwerpse universiteit een sterke maar gescheiden ontwikkeling hebben gekend, op een vruchtbare wijze met elkaar in dialoog worden gebracht. //..De diverse MEMORIA-gerelateerde technieken en presentatievormen zullen vanuit complementaire invalshoeken benaderd worden: thematisch(1), genologisch(2-3) en linguïstisch (4). In een eerste, thematische monografie zal MEMORIA nader worden onderzocht vanuit twee vertogen, waarin dit concept wordt getehematiseerd: het medische discours en het religieuze discours. Daarna zal een typologie worden gegeven van belangrijke mnemotechnische technieken indiverse genres en werken (1). In de twee genrestudies zullen tekststructurerende principes in Oud- en Middelfranse eschatologische reisverhalen (2) en in Middelnederlandse preken (3) worden bestudeerd, die de boodschap in het geheugen moeten vasthouden. In de linguïstische monografie ten slotte zal bestudeerd worden hoe in het gamma tekstsignalen (waarvan er vele mnemotechnisch aangewend werden) dat uit Oudfranse narratieve teksten bekend is, gebruikt wordt in het verhalend proza van de kronieken uit de veertiende en vijftiende eeuw (4). Het project zal niet aleen resulteren in vier monografieën, een aantal artikelen en een congresbundel, maar ook een krachtige stimulans zijn voor de interdisciplinaire beoefening van de mediëvistiek in de Universiteit Antwerpen.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Willaert Frank
• Co-promotor: Braet Herman
• Co-promotor: Mertens Thom
• Co-promotor: Venckeleer Theo

Onderzoeksgroep(en)

• Instituut voor de studie van de letterkunde in de Nederlanden (ISLN)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

De preek is een van de grote genres van de Middelnederlandse geestelijke literatuur. De studie ervan is ver achtergebleven bij het historisch belang ervan. Het project heeft een tweeledig doel. (1) Een gerichte impuls om het bredere onderzoek naar de Middelnederlandse preek in handschrift en druk te bevorderen en de belangstelling van de verschillende historische disciplines voor dit onderzoeksterrein te wekken, door middel van algemene studies uit historisch-theologische en literair-historische invalshoek en artikelen over de overlevering en verspreiding van de Middelnederlandse preek en 'case-studies'. //..(2) Een efficiënt overzicht van de preken die in het Middelnederlands overgeleverd zijn. Voor genres die gekenmerkt worden door veelheid en onoverzichtelijkheid van het tekstmateriaal zijn repertoria essentieel voor het onderzoek. Het tweede doel vervult dus een noodzakelijke voorwaarde voor het eerste doel. //..De resultaten van het project zullen als volgt gestalte krijgen: een inventaris van de Middelnederlandse preek, gevolgd door een bundel studies van de Middelnederlandse preek. De bundel omvat twee bredere studies van de Middelnederlandse preek van de hand van de beide hoofdaanvragers, respectievelijk vanuit historisch-theologisch en literair-historisch oogpunt, voorts het resultaat van het onderzoek dat uitvoerders verricht hebben naar de verspreiding van de Middelnederlandse preek en verder een aantal 'case studies'.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mertens Thom

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject

Abstract

Een fundamenteel onderzoek naar de oprichting van en de begintijd van het Ruusbroecgenootschap, als exponent en bijzondere gestalte van het Vlaamse en katholieke engagement in de eerste decennia van de 20-ste eeuw. De sleutel wordt daarbij gezocht in de personen die het Ruusbroecgenootschap opgericht hebben: zij waren veel meer dan wetenschappers alleen en zij plaatsten hun wetenschappelijke activiteiten in een breder socio-cultureel verband.

Onderzoeker(s)

• Promotor: Mommaers Paul
• Co-promotor: De Baere Guido
• Co-promotor: Mertens Thom
• Co-promotor: Simons Ludo

Onderzoeksgroep(en)

Project type(s)

• Onderzoeksproject