Financiering van het klimaatactieplan

Het Klimaatactieplan van UAntwerpen heeft als doel om tegen 2030 klimaatneutraal en tegen 2050 fossielvrij te zijn (Scope 3). Om dit doel te bereiken zijn grote (financiële) inspanningen nodig. Het is dan ook van het grootste belang een robuust financieringsmechanisme te creëren dat aan deze behoeften tegemoetkomt. Naast een aanzienlijke vermindering van de koolstofemissies (mitigatie) zal ook een aanzienlijk deel van de emissies moeten worden gecompenseerd via koolstofcompensatie. Het uiteindelijke doel blijft echter om de CO₂-eq uitstoot daadwerkelijk zoveel mogelijk te verminderen en zo min mogelijk te compenseren. Daarom is - in vergelijking met het vorige Klimaatactieplan - het accent in dit hoofdstuk verschoven van 'Compensatie' naar 'Financiering van het Klimaatactieplan', en zullen we voortbouwen op de kennis die de werkgroep Compensatie heeft opgebouwd.

Momenteel ligt de nadruk op twee onderwerpen: ‘Heffing op CO₂  emissies' en 'Ontwikkeling van een klimaatinvesteringsfonds'.

• Heffing op CO₂  emissies

Momenteel blijven CO₂, of meer algemeen, maatregelen ter vermindering van broeikasgassen, afhankelijk van de goede wil van individuele mensen. Via UAntwerpen kunnen werknemers bijvoorbeeld vluchten boeken bij Tago Travel. Het reisbureau vraagt per vliegreis een bijdrage die in verhouding staat tot de hoeveelheid uitgestoten CO₂eq. Deze bijdragen werden in 2022 geïnvesteerd in het "Kasigua Corridor REDD+ project" (Wildlife Works) en vanaf 2023 in een bosbouwproject in Kenia. Het is echter belangrijk op te merken dat werknemers niet verplicht zijn reizen via dit reisbureau te boeken, omdat het met de CO₂ compensatie meer zou kosten dan wanneer je de vlucht zelf zou betalen (geboekt via een reisbureau naar keuze). Daarom zouden onderzoekers met een krap budget voor deze optie kunnen kiezen.

Bovendien hebben we gemerkt dat onderzoekers die werken aan projecten met een hoge CO₂ uitstoot, niet altijd ruimte in hun onderzoeksbudget hebben om hun uitstoot te compenseren. Dit maakt de individuele lasten zeer hoog en voor de meesten zelfs te hoog om hun emissies te verminderen of te compenseren.

• Ontwikkeling van een klimaatinvesteringsfonds

De universiteit ontwikkelt verschillende klimaatprojecten, maar er is geen echt duurzaamheids- of klimaatfonds beschikbaar. Om de doelstellingen voor 2030 en 2050 te halen, zou een duurzaamheids- of klimaatinvesteringsfonds kunnen helpen. Welke vorm dit fonds moet krijgen, hoe het moet worden beheerd en wie de besluitvorming over dit fonds op zich moet nemen, moet nog worden bepaald.

Bereikte mijlpalen

In het Klimaatactieplan 2019 werden drie prioritaire actiepunten vastgesteld door de "werkgroep Compensatie".

• Een breed overleg met stakeholders opzetten over wat en wanneer we compensatie zullen verankeren in de bedrijfsvoering van de universiteit. Methodes bepalen om budget te verzamelen voor de compensatie van broeikasgasemissies aan de UAntwerpen.​
  
  
  • Er vonden vergaderingen plaats met de Raad van Bestuur en de CFO van UAntwerpen over de financiering van het Klimaatactieplan. Deze vergaderingen hebben geleid tot een aantal specifieke, nieuwe actiepunten waar de werkgroep Financiering van het Klimaatactieplan mee aan de slag kan gaan. In de toekomst zullen meer vergaderingen op directieniveau plaatsvinden.
    

• Kosten-batenanalyse: er werd een gedetailleerd onderzoek uitgevoerd naar potentiële externe compensatieprojecten en er werd een overzicht opgesteld, met aandacht voor voor- en nadelen, zoals impliciete maatschappelijke effecten, tijdskwesties of opportuniteitskosten. Reeds bestaande initiatieven, zoals het door Eric Struyf bij het departement Biologie ontwikkelde instrument voor reisemissiecompensatie, zijn bijzonder geschikt om te worden opgeschaald en uitgebreid. Interne projecten zouden kunnen bestaan uit initiatieven voor groene daken, de ontwikkeling van studieprogramma's en de integratie van compenserende acties in het curriculum en het studiepuntensysteem van de UAntwerpen.​​
  
  
  • Externe compensatieprojecten voor vliegreizen werden geselecteerd door UAntwerpen. Voor de komende periode zal een bosbouwproject in Kenia worden ondersteund door de CO₂ emissies door te rekenen in de reiskosten.
  • Naast het kijken naar compensatie hebben we ook onderzocht of er mogelijkheden zijn om met externe partijen samen te werken om onze CO₂ uitstoot te verminderen. Een interessante mogelijkheid om te onderzoeken is een samenwerking op het gebied van duurzame energie in een PPS (publiek-private samenwerking).

• Een gids over persoonlijke compensatie van broeikasgasemissies en de verspreiding van informatie over mogelijke compensatie-initiatieven zouden quick wins kunnen zijn. Kennisuitwisseling met studenten en personeel van de UAntwerpen zou kunnen helpen nieuwe initiatieven te identificeren en bestaande te evalueren.
  
  
  • Sinds de "werkgroep compensatie" in maart 2022 de "werkgroep financiering van het klimaatactieplan" is geworden, heeft dit actiepunt minder aandacht gekregen. De nadruk ligt nu op de oprichting van een duurzaamheidsfonds en minder op compensatie.

Doelstellingen

• UAntwerpen zoekt proactief naar voldoende financiële middelen om zijn klimaatdoelstellingen te bereiken (bijvoorbeeld door de oprichting van een klimaatinvesteringsfonds of via andere financieringsmechanismen).

Acties

​

• Vliegreizen: het centrale boekingssysteem moet worden verbeterd. We moeten overleggen met het reisbureau en leren van andere universiteiten die over beter functionerende boekingssystemen beschikken.
• Vliegreizen: (samen met de werkgroep Internationale mobiliteit) het personeel motiveren om gebruik te maken van Tago Travel (reisbureau). We kunnen een bevraging versturen of een aantal medewerkers interviewen om te weten te komen waarom personeelsleden al dan niet gebruik maken van Tago Travel om vluchten te boeken.
• Vliegreizen: een voorstel om de bijdrage voor CO₂ te verhogen tot 70 à 100 euro per ton CO₂ om niet alleen rekening te houden met de effectieve koolstofkosten, maar ook met de sociale kosten van koolstofuitstoot. Bovendien moeten we onderzoeken of het mogelijk is deze hogere kosten door te rekenen aan onderzoeksgroepen (juridische haalbaarheid). Kan deze bijdrage worden geïntegreerd in budgetaanvragen van Horizon-, FWO- of BOF-projecten?
• Energievermindering en externe financiering: een voorstel om zo spoedig mogelijk een werkgroep op te richten met vertegenwoordiging van de afdeling Financiën, de juridische diensten, de afdeling Infrastructuur en het Klimaatteam om een PPP (privaat-publiek partnerschap) te ontwikkelen.
• CO₂ compensatie: een voorstel om het compensatiemechanisme uit te breiden tot autoverplaatsingen (langetermijnplanning).

Indicatoren

Klimaatinvesteringsfonds (CIF):

• Beschikbaar budget voor mitigatie (in euro)
• Budget gebruikt voor mitigatie (in euro)
• Toegewezen budget voor klimaatadaptatie (in euro's)
• Budget gebruikt voor klimaatadaptatie (in euro's)

CO₂ compensatie:

• Hoeveelheid CO₂ -eq verminderd door investeringen in mitigatie (in CO₂ -eq)

Vliegen:

• Percentage reizigers/werknemers dat Tago Travel gebruikt om hun vluchten te boeken
• Bedrag van de bijdragen aan het bosbouwproject in Kenia (in euro)

Uitdagingen

Momenteel hebben we aan de UAntwerpen geen specifiek klimaatinvesteringsfonds (CIF). Er moet een universiteitsbreed CIF komen, waarvoor de invoering van een centrale financieringsstrategie cruciaal is. De budgetten moeten worden toegewezen en alle belanghebbenden dienen hierover te worden geïnformeerd. De financieringsstrategie wordt idealiter centraal ingebed, waarbij de vermindering van de emissies voorrang krijgt op compensatie. Daartoe zullen op basis van de resultaten van de werkgroep dataverzameling tussentijdse doelstellingen moeten worden vastgesteld, om te voorkomen dat de daaruit voortvloeiende compensatiekosten onverwacht en buitensporig hoog uitvallen.