Mobiliteit

Campus mobiliteit neemt 34% van de totale voetafdruk in beslag (12% woon-werkverkeer van personeelsleden en 22% studentpendelaars). Dit is het tweede grootste aandeel in de totale klimaatvoetafdruk van UAntwerpen en verdient dus bijzondere aandacht. De universiteit moet streven naar een ambitieus beleid dat een proces van gedragsverandering op gang brengt, de modal shift vergemakkelijkt, de reisafstanden reduceert (door telewerk en online vergaderingen te bevorderen) en gedeelde mobiliteit en "fossielvrij" rijden stimuleert. Stappen en/of fietsen zouden de voor de hand liggende keuze moeten zijn voor korte verplaatsingen. Dankzij elektrische fietsen en speed pedelecs wordt fietsen ook steeds haalbaarder voor langere afstanden. Voor lange afstanden moet het openbaar vervoer de eerste keuze zijn. Gecombineerde vervoerswijzen kunnen helpen wanneer de verbindingen van het openbaar vervoer ontoereikend zijn. Voor het deel van het vervoer dat individueel en gemotoriseerd moet blijven, betekent koolstofneutraliteit dat moet worden overgeschakeld op elektrische- of waterstofauto's die worden aangedreven door hernieuwbare energie. Het wagenpark van de universiteit kan het voortouw nemen in deze richting.

Bereikte mijlpalen

Een belangrijke doelstelling van het Klimaatactieplan was het bevorderen van telewerken om de reisafstanden te beperken. De coronacrisis dwong de universiteit om in dit opzicht een zeer grote sprong voorwaarts te maken. De IT-ondersteuning is drastisch verbeterd (bijv. Teams, Blackboard) en steeds meer vaste computers worden vervangen door laptops.

In 2021 en 2022 werden verschillende andere acties gerealiseerd om de modal shift te faciliteren. Dit omvat onder meer de invoering van een fietsdeelsysteem op de campussen CMI, CGB en CDE, en de realisatie van nieuwe en beveiligde fietsenstallingen (bijvoorbeeld onder Paardenmarkt (CST, Stadscampus) en Vaccinopolis (CDE)).

Doelstellingen

• UAntwerpen stimuleert een modal shift zodat minstens 85% van de verplaatsingen van het personeel te voet, per fiets, elektrische fiets, e-scooter of openbaar vervoer gebeurt. Het reductiepotentieel moet in de nabije toekomst berekend worden.
• Antwerpen stimuleert een modal shift zodat studenten in toenemende mate verplaatsingen maken te voet, per fiets, elektrische fiets, scooter of openbaar vervoer. Een exact percentage moet in de nabije toekomst worden bepaald. Momenteel ontbreken gegevens over de modal split van studenten. Het reductiepotentieel moet in de nabije toekomst worden berekend.
• Nieuwe infrastructuurwerken zijn in overeenstemming met de beoogde modal shift.
• UAntwerpen blijft telewerken en online cursussen promoten om de reisafstanden te verminderen.

Acties

Fietsgerelateerde maatregelen

• Vergroot de zichtbaarheid van bestaande voorzieningen voor woon-werkverkeer;
• Verbeter de infrastructuur (wegen en fietspaden repareren, nieuwe fietspaden aanleggen (bijv. een duidelijk pad om het UZA te bereiken vanaf CDE), douches en kluisjes voorzien, fietsenstallingen voor personeel vergroten, het aantal kleedkamers uitbreiden, het aantal oplaadpunten vergroten, waarschuwingsborden (die oplichten) toevoegen bij verschillende kruispunten op de campussen);
• Ontwikkel een overzichtskaart met alle aanwezige fietsinfrastructuur en afficheren deze duidelijk (bijv. bij fietsenstallingen en op gedetailleerde campusplattegronden);
• Zorg voor bewegwijzering voor fietsers tussen campussen;
• Introduceer fietsleasing als onderdeel van de verloning;
• Organiseer een groepsaankoop van fietsen of e-bikes;
  
• De Fietskaravaan van UAntwerpen is aan vervanging toe. De aankoop van nieuwe fietsen was gepland voor 2021-2022.
• Dialoog aangaan met lokale besturen over de verbetering van de fietsinfrastructuur/ontwikkeling van een strategie om actiever betrokken te worden bij besprekingen over de mobiliteitsplanning van de stad Antwerpen:​​
  • Fietsroutes richting CDE moeten verbeteren;
    
  • Nabij en rond CST zijn fietsroutes onleesbaar en oncomfortabel (vooral de route van station Antwerpen-Centraal naar CST);
  • Realiseer voetgangers- en fietsstraten in de omgeving van CST (bv. Sint-Jacobsmarkt/Kipdorp).

Maatregelen gerelateerd aan het openbaar vervoer

• Verderzetten van besprekingen met De Lijn en de betrokken gemeenten om te lobbyen voor beter openbaar vervoer in het algemeen.
• Inzetten op de verbetering van de verbinding tussen de campussen van UAntwerpen (bv. tussen CDE en station Antwerpen-Berchem) en op regelmatige, betrouwbare bustijden.

Maatregelen gerelateerd aan parkeerplaatsen – en tarieven

• Ontmoedig het gebruik van parkeerplaatsen door personeel en studenten die minder dan 15 km pendelen. Bereken hoeveel parkeerplaatsen door deze maatregel kunnen worden verminderd en gebruik deze kans om de parkeerplaatsen van de UAntwerpen te vervangen door groen.
• Faciliteer de overstap naar elektrische- of waterstofauto's (gedeeld of individueel) aangedreven door hernieuwbare energie (bv. parkeerplaatsen omvormen zodat hernieuwbare energie opgewekt kan worden);
• Ontwikkel een plan om het aantal oplaadpunten verder te verhogen (verbetering van de oplaadinfrastructuur);
• Analyseer de bezettingsgraad van parkeerplaatsen om te zien of er ruimte is voor gemeenschappelijke parkeerplaatsen (voor fietsen en/of auto's).

Andere maatregelen

• Mobiliteitsacties blijven organiseren om duurzame vervoerswijzen te bevorderen;
• Cluster klassen en activiteiten zoveel mogelijk op dezelfde locatie;
• Ontwikkel een communicatieplan om zowel nieuwe als bestaande maatregelen/acties te promoten.

Indicatoren

UAntwerpen heeft traditioneel veel aandacht voor duurzaam woon-werkverkeer. Dit resulteerde bij de nulmeting in een opmerkelijk duurzame modal split voor woon-werkverkeer van personeel, in vergelijking met andere Vlaamse universiteiten.

Tabel 1: Modal split voor het personeel van de UAntwerpen - per campus en voor Vlaanderen [1]

Tabel 2: Fiets- en parkeervoorzieningen per campus

Volgens de CO2e nulmeting uit 2018 is het woon-werkverkeer nog steeds goed voor 34% van de totale koolstofvoetafdruk van UAntwerpen (12% voor het woon-werkverkeer van het personeel en 22% voor het woon-werkverkeer van de studenten):

• Verplaatsingen door studenten in ton CO2-eq
• Verplaatsingen personeel in ton CO2-eq
  
• Modal split voor studenten/campus en de evolutie ervan
• Modal split voor personeel/campus en de evolutie ervan
• Aantal personeelsleden dat structureel telewerkt
• Percentage personeelsleden met een woon-werkafstand van 15 kilometer of minder voor wie de auto de belangrijkste vervoerswijze is
• Percentage studenten dat 15 kilometer of minder reist en voor wie de auto het belangrijkste vervoermiddel is
• Bezettingsgraad van parkeerplaatsen/locatie in %
• Aantal oplaadpunten voor elektrische voertuigen

Uitdagingen

Er zijn echter nog heel wat obstakels en uitdagingen in het traject naar klimaatneutraal woon-werkverkeer.

• Voor de fiets: de veiligheid en het comfort van de routes naar de verschillende campussen blijven een punt van constante aandacht. We stelden verschillende problemen vast langs deze routes: snelverkeer, gevaarlijke kruispunten, slecht wegdek, algemeen gebrek aan ruimte voor fietsers en fietsstallingen.  Verschillende fietsenstallingen zijn ook verouderd. Dit zijn problemen die moeten worden aangepakt om het fietsen als vervoerswijze te doen toenemen. Ook is er beperkte informatie beschikbaar over bestaande opties (bv. aanwezigheid van douches en het huren van fietsen), die drastisch kan worden verbeterd.
• Voor het openbaar vervoer: het ontbreken van een rechtstreekse busverbinding tussen Berchem Station en Campus Drie Eiken/UZA is een grote belemmering. Ook bustijden en verbindingen tussen CDE en CST zijn vaak onbetrouwbaar en te tijdrovend.
• Bij de acties zijn vaak derden betrokken (bv. De Lijn, plaatselijke gemeenten).
  

[1] Rybels, Stijn, 2022, Actief pendelen naar de Universiteit Antwerpen: verkenning van de factoren die een transitie naar een actieve woon-werkmobiliteit kunnen beïnvloeden, Bijdrage aan het colloquium vervoersplanologisch speurwerk, Utrecht.