Onderzoeksleiders: Thierry Vansweevelt en Britt Weyts
Korte tekst
Het aansprakelijkheidsrecht stippelt de voorwaarden uit op grond waarvan een benadeelde zijn schade kan verhalen op een derde persoon. In deze onderzoekslijn wordt onderzocht hoe die voorwaarden worden geïnterpreteerd en hoe die aansprakelijkheid uitdeint in functie van technologische, wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen.
Het aansprakelijkheidsrecht wordt ook niet als een eiland beschouwd, maar wordt onderzocht in verhouding tot andere vergoedingsbronnen, zoals de sociale zekerheid en de private verzekeringen. Daarbij wordt ook ruime aandacht besteed aan de verdere uitbreiding van dit klassieke drie pijlers systeem en wordt de relevantie en rol van compensatiefondsen onderzocht. In de interactie tussen deze vergoedingsbronnen wordt bestudeerd welke beleidsmatige keuzes het schadevergoedingsrecht en de andere vergoedingssystemen weerspiegelen.
Uitgebreide tekst
Overzicht
De extern gefinancierde Leerstoel Aansprakelijkheidsrecht en Verzekering (ALLIC) van de Universiteit Antwerpen is de spil van ons onderzoek in deze onderzoekslijn. Het uitgangspunt voor deze onderzoekslijn is de vaststelling dat het aansprakelijkheidsrecht en het verzekeringsrecht een essentiële rol spelen in het privaatrecht.
Daarvoor zijn verschillende redenen aan te wijzen.
Ten eerste is er sprake van een toenemend risico door de toenemende doordringing/relevantie van technologie in de samenleving. Daarvan zijn talloze voorbeelden te geven. Denk bijvoorbeeld aan de grotere aansprakelijkheidsrisico's die ontstaan door het toenemende belang van artificiële intelligentie.
Ten tweede is er een groeiende trend van claimbewustzijn binnen diverse maatschappelijke groepen die niet bereid zijn hun eigen schade te dragen. Veel slachtoffers eisen of verwachten nu de aansprakelijkheid van een andere persoon, onderneming of instelling te kunnen vaststellen, of althans dat een derde de schade zal dragen, zelfs los van eventuele aansprakelijkheid.
Ten derde is er een grotere beschikbaarheid van rechtsbijstandsverzekeringen en aansprakelijkheidsverzekeringen, hetgeen van invloed is op het streven naar toewijzing van aansprakelijkheid aan een verzekerde persoon of entiteit.
Ten slotte, aangezien het recht inzake onrechtmatige daad, het verzekeringsrecht en de sociale zekerheid niet alle schade kunnen vergoeden, kan de schade in bepaalde gevallen worden vergoed door compensatiefondsen of door de overheid.
Debatten
Tegen die achtergrond behandelen wij de volgende specifieke onderzoeksvragen.
De eerste doelstelling van deze onderzoekslijn is aandacht te besteden aan klassieke thema's van zowel het aansprakelijkheidsrecht als het verzekeringsrecht. Daarbij wordt nagegaan hoe de voorwaarden voor aansprakelijkheid worden geïnterpreteerd en via wetgeving of rechtspraak worden vernieuwd in functie van technologische, wetenschappelijke en maatschappelijke ontwikkelingen. Dit onderzoek betreft zowel natuurlijke personen als rechtspersonen, met inbegrip van de overheid.
Een tweede doelstelling is het bestuderen van de reikwijdte van het aansprakelijkheidsrecht en het verzekeringsrecht, waarbij de functies van deze rechtsgebieden worden onderzocht. Zoals hierboven aangestipt staat de idee dat ieder zijn eigen schade draagt steeds meer ter discussie en zoeken benadeelden vaak een manier om schadeloos gesteld te worden. Het aansprakelijkheidsrecht en het verzekeringsrecht vormen samen met het socialezekerheidsrecht de klassieke drie pijlers waaraan dan onmiddellijk wordt gedacht. Tussen de verschillende pijlers van het schadevergoedingssysteem als geheel bestaat een voortdurende wisselwerking. Wij zullen vooral aandacht besteden aan de wisselwerking tussen deze pijlers en de invloed van beleidskeuzes en van economische situaties in onze samenleving in bepaalde periodes.
Bovendien blijken deze drie pijlers in de huidige samenleving niet altijd te voldoen, zodat er steeds vaker compensatiefondsen worden opgericht. Het is belangrijk de rol en de werking van deze compensatiefondsen te begrijpen.
Een derde doelstelling, die hier nauw mee samenhangt, is aandacht voor de groeiende behoefte aan solidariteit. Dit komt, zoals gezegd, tot uiting in de groeiende belangstelling voor andere compensatiesystemen, en vergt een afweging hoe ver de wet in dit opzicht moet gaan. De groeiende behoefte aan solidariteit is ook van belang in de huidige bestaande stelsels. Wij merken onder meer op dat solidariteit tussen verzekerden ook in het verzekeringsrecht een steeds grotere rol speelt. Dit omvat ook aandacht voor beleidskeuzes achter de verschillende schadevergoedingssystemen.
Specifieke onderzoeksthema's
1. Verdienen alle belangen evenveel bescherming in het aansprakelijkheidsrecht? Is het gerechtvaardigd dat in beginsel alle belangen even beschermingswaardig worden geacht? (aansluitend bij de onderzoekslijn over personen en voorwerpen)
2. Welke invulling moeten de klassieke voorwaarden van het aansprakelijkheidsrecht worden gegeven? Daarbij wordt veel aandacht besteed aan causaliteitsvragen, alsook aan de verlies van een kans leer.
3. Hoe kan schade op de meest correcte wijze worden begroot binnen de verschillende vergoedingssystemen? Daarbij wordt aandacht besteed aan meerdere specifieke vragen. Hoe moeten we omgaan met de nood aan vergoeding van morele schade? Moet de voorbeschiktheid tot schade in aanmerking worden genomen en geldt dit op dezelfde wijze voor personen als voorwerpen (aansluitend bij de onderzoekslijn over personen en voorwerpen)?
4. Welke rol vervullen compensatiefondsen thans bij de vergoeding van schade?
5. Hoe kan best worden omgegaan met milieu(gezondheid)schade?
6. Wat is de rol van het aansprakelijkheidsrecht en andere schadevergoedingssystemen bij massaschade, waarbij het vaak moeilijk is een aansprakelijke partij aan te wijzen?